Roder Jongenskoor tweede kerstdag in Martinikerk

Aanvulling
De ietwat summiere informatie die we in onze bijdrage van dinsdag 23 december op deze site hebben verstrekt met betrekking tot de twee kerst-optredens van het Roder Jongenskoor verdient nog enige aanvulling, en die kunnen we u hier alsnog bieden, nadat we het druk bezochte concert op kerstavond in de Der-Aa kerk in de Stad hebben bijgewoond.


Gedurende anderhalf uur hebben al die uitvoerenden de toehoorders — die tegelijkertijd toeschouwers waren — opbouwend onderhouden met een rijk geschakeerd programma: spiritueel-christelijke muziek uit vijf eeuwen, afgewisseld met negen keer een schriftlezing en een Final Word. Een woord van waardering is zeker op zijn plaats voor alleen al het feit dat dit koor in die context ook eigentijdse muziek niet schuwt.
Tevens dient het kwintet van koperblazers als extra instrumentale begeleiding, naast organist Sietze de Vries te worden vermeld. Twee trompettisten: Saleem Khan en Frank Bos; de hoornist Rolf Verbeek; Wilbert Zwier, trombone; en Stefan de Groot, bastuba.

Muziek uit vijf eeuwen
De muziek van al die gezongen teksten omvat een periode van vijf eeuwen, variërend van de in onze contreien relatief onbekende Chistopher Tye (1500-1572), via Nahum Tate (1652-1715) en J.F. Wade (1711-1786), tot en met de twintigste eeuwers Herbert Howells (1892-1983), Michael Head (1900-1976), Andrew Carter (geb. 1939), John Tavener (geb. 1944) en Philip W.J. Stopford (geb. 1977). Een groot deel daarvan wordt gepresenteerd in een bewerking van de internationaal befaamde David Willcocks [1] van het King's College Choir in Cambridge, dat vier decennia geleden met de grammofoonplaat The Psalms of David internationaal definitief is doorgebroken; een andere succesplaat was Once in Royal Davids City. Onder het zingen van die tekst, als Processional Hymn, schrijdt het koor midden tussen de bezoekers door naar de door kaarsen verlichte lessenaars.
Met een klein gedeelte uit de Messiah van Georg Frederic Handel (1685-1759) is de Europese barok vertegenwoordigd, die relatief snel wereldwijde bekendheid heeft verworven.

Schriftlezing
Nicola Southgate en Maaike Elliott verzorgen de voordracht van negen zogeheten Lessons: teksten uit de Holy Bible — die overigens in het programmaboekje zijn opgenomen in het Nederlands —, en een Final Word. De eerste twee Lessons zijn uit Romeinen (V, 18-19) en uit Maleachi (III, 1-3), de resterende zeven teksten zijn alle afkomstig uit het Evangelie van Lukas en die — wie zal zich daarover verbazen — betrekking hebben op de Verkondiging van Christus' komst, de ontmoeting van Maria met Elizabeth en de geboorte van de Gezalfde.


Ter afsluiting wordt een Willcocks-bewerking van Hark! the herald angels sing van Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) ten gehore gebracht. Het is de bedoeling dat de bezoekers dan meezingen. Nadat het koor de ruimte met de bezoekers heeft verlaten, zal off-stage dan nog Silent Night klinken.
Deze traditioneel Engelse presentatie van Lessons and Carols viel bij de Groninger toehoorders in de Der-Aa kerk zeer in de smaak, en verwacht mag worden dat zulks in de namiddag van de tweede — eigenlijk is het de derde — kerstdag in de Martinikerk eveneens het geval zal zijn. Een dergelijke traditie, waarin de kwaliteit van de muziek — zowel qua componisten alsook in de sfeer van de uitvoering ervan door het Roder Jongenskoor, met solisten uit het eigen ensemble, onder leiding van Rintje te Wies, zo zeer prevaleert, zou zelfs niet-christenen over de kerkdrempel moeten kunnen zingen.
____________

[1] Deze musicus hoopt op 30 december aanstaande zijn 89ste jaar vol te maken.
____________
Afbeeldingen
1. Poster met aankondiging van de twee kerstconcerten in Groningen Stad.
2. Dirigent, organist en componist David Willcocks.
3. Afbeelding uit de Printbybel van 1698, voorstellende de begroeting van Elizabeth, door Maria.
4. De componist Felix Mendelssohn-Bartholdy. Tekening van Jarko Aikens, Groningen 1984. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)
5. Afbeelding uit de Printbybel van 1698, voorstellende de Geboorte van Christus.

Twee optredens in Stad van Roder Jongenskoor

Kerstavond in de Der Aa-kerk
Op kerstavond, woensdag 24 december — 's avonds om 19:30 uur — begint in de Der Aa-kerk een concert onder de overkoepelende titel Festival of Lessons and Carols door het befaamde Roder Jongenskoor dat onder leiding van Bouwe Dijkstra ook internationaal is doorgebroken. Tot 25 maart 2006 was deze musicus artistiek leider van het ensemble, doch sedertdien zwaait Rintje te Wies (geboren 1958) de scepter.
Het optreden dat binnen twee dagen tweemaal in Groningen zal worden gegeven, behelst een traditioneel kerstconcert in Engelse stijl: koormuziek, afgewisseld door schriftlezing. Organist Sietze de Vries is daarbij eveneens van de partij. In de Der Aa-kerk is het binnenwerk van het orgel nog steeds niet in ere hersteld en daarom zal de musicus zich moeten beperken tot een flink kleiner instrument met minder mogelijkheden.
Tijdens de herhaling van het concert, dat op tweede kerstdag 's middags vanaf 15:00 uur, maar dan in de Martinikerk in Stad zal worden gegeven, heeft de organist een magistraal instrument ter beschikking: het Schnitger/Ahrend-orgel, dat enig in zijn soort is.
____________
Afbeeldingen
1. Deelopname van het Roder Jongenskoor
2. Dirigent Rintje te Wies.

Opnieuw een WinterWelVaart in Stadse wateren

Ploeg-schilderijen in Scheepvaartmuseum
In de stad Groningen wordt in de tweede helft van december, evenals eind verleden jaar, een manifestatie gehouden onder de benaming WinterWelVaart. Vanaf vrijdag 19 december, 's middags om 17:00 uur tot en met zondag 21 december, liggen er in totaal 23 historische schepen — tegen 19 in 2007 — aan het Hoge der A en, daartegenover in hetzelfde water, aan de kade van het Lage der A. Eveneens aan de Pottebakkersrijge en in de Zuiderhaven zullen gedurende die dagen enkele historische schepen aangemeerd zijn.


Tijdens de manifestatie is het Noordelijk Scheepvaartmuseum in de Brugstraat voor bezoekers gratis toegankelijk. Dezen kunnen aldaar, naast alles wat er zich bevindt met betrekking tot de scheepvaart, tevens kennisnemen van een tentoonstelling van relatief onbekende schilderijen van leden van de Groninger kunstenaarskring De Ploeg; al deze werken zijn geïnspireerd door het Wad.
Tegelijk met deze manifestatie waarvan alle 23 historische schepen eveneens gratis te bezichtigen zijn, worden er tal van activiteiten georganiseerd. Voorts wordt er met koetsen een soort pendeldienst onderhouden tussen Winter City in hartje Stad en het gebeuren aan het water dat aan de westzijde de oude binnenstad omgordt.


Het veelzijdige evenement beperkt zich niet tot het toegankelijk stellen van de schepen en de kramen aan de kade; via de diverse activiteiten wordt stilgestaan bij de speciale band die de Stad nog altijd heeft met scheepsbouw en scheepvaart.
De speciale manifestatie WinterWelVaart wordt georganiseerd door de stichting Groninger Welvaart, het Noordelijk Scheepvaartmuseum en de vereniging Historische Zeilvaart Groningen.
Meer informatie kunt u vinden op de website van WinterWelVaart.

Galerie MooiMan viert haar tweejarig bestaan met een bijzondere expositie van 1+1=11—kunstenaars

Hogere Rekenkunde
Galerie MooiMan te Groningen — de enige waarachtige galerie in het noordelijke deel van Europa met (vrijwel) uitsluitend mannenkunst — bestaat op 17 december twee jaar. De eigenaren, Jan van Stralen en Sandro Kortekaas, hebben besloten dit als een heuglijk feit aan te merken en uit hun collectie een speciale expositie samen te stellen, die van donderdag 18 tot en met zondag 21 december in de galerie te zien is en ook van vrijdag 26 tot en met zondag 28 december, tussen 14:00 uur en 18:00 uur.
Die tentoonstelling heeft nu als feestmotto 1+1 samen twee meegekregen, maar om die wereldschokkende vaststelling niet als enige ware rekeneenheid te laten prevaleren, hebben de heren tegelijkertijd deze berekening voor een deel onderuitgehaald en — in het kader van een geheel eigen relativiteitstheorie, respectievelijk wisseltruc — verrijkt met een tweede: 1+1 = 11.

Voorbeeld voor regering
Moge deze laatste berekening tot voorbeeld dienen voor de Haagse bestuurderen welke moeten beslissen over toeslagen voor mininma die binnen deze zelfde categorie — 1 en wellicht nog 1 — vallen en die dan eveneens op het — voor sommigen dwaze — percentage van elf uitkomen. Het is onnodig te zeggen dat de mini-ster voor culturele aangelegenheden — hier en nu — eveneens wordt opgeroepen om voor de kunsten dit bijzondere percentage aan extra gelden toe te kennen — investeren is de best denkbare remedie om een inzakkende economie en de vele daaraan verbonden financiële tegenvallers het hoofd te bieden — en al deze elementen van een speciale Plakster te voorzien, opdat de armste ploeteraars onder de creatievelingen zullen weten dat zij meer kunnen besteden aan materiaal en materieel, zodat zij niet werkeloos terzijde zullen moeten toezien en zo evenmin werkloos worden.
Een dergelijk percentagemes dat aan vele kanten snijdt, kan meteen worden gezien als een Uitkomst in Barre Tijden, die ons — mits dat instrument op de juiste wijze wordt gehanteerd — dan niet (meer) als Herenleed met het voorkomen van een tsunami van de koude grond zullen overspoelen.

Elf kunstenaars
Dat magische getal elf — dat psychoanalytisch tevens als het symbool van twee mannen bijeen zou kunnen worden geïnterpreteerd — heeft binnen Galerie MooiMan gedurende deze laatste weken van het jaar 2008 een uitzonderlijke status gekregen. Van elf kunstenaars uit het inmiddels respectabele aantal dat zichzelve en het daaraan verbonden werk aan deze galerie heeft toevertrouwd, worden — tijdens die korte doch krachtige tentoonstelling — werken nog extra onder de aandacht gebracht, en binnen hun scheppingen is er van een iegelijk wel een stuk te vinden dat met een — hopelijk overdrachtelijke — sticker wordt gekenmerkt, welke aangeeft dat de koper hierop een korting van elf procent zal krijgen. Het moet hier echter met nadruk worden gemeld: dit zoete-lieve-gekke-gerritje-gebeuren zal pas een algehele status kunnen krijgen als die Plasterk ons advies voor de Plakster zal volgen, want dan is er wat meer speelruimte en kan de marge meteen worden aangepast.


Maar kom, hoe verleidelijk dergelijke voorstellingen hier ook mogen wezen, wij dienen ons tegelijkertijd op te houden met de feiten van alledag, en daarom gaan we er vooralsnog van uit dat er nog flink wat jubilea van MooiMan — eventueel aangevuld met evenzeer, dan wel anders, mooie vrouwen — de revue zullen moeten passeren en wij ook heel wat ministers zullen hebben versleten alvorens deze droogjes gepresenteerde droom in feitelijke festiviteiten zal zijn omgezet. Dan zal er sprake kunnen zijn van een zwierend en zwaaiend in woeste cadans te vieren jubel-jubileum.

De Elf
Deze 1+1=11 uitverkorenen zijn Wiebren Arema, Martin Arz, Johan van Breukelen, Peter Colstee, Jaap van Ek, Jan Mattheus de Grauw, Michaël Müller, Frans van Oirschot, Wim Poort, Peter Schauwecker, Frank Weidema. Op de website van Galerie MooiMan kan men zien voor welke van de uitgestalde werken dat kortingspercentage geldt.

Twee weekend-recitals van violiste Emmy Verhey en pianist Paolo Giacometti in Assen en Groningen

Vier composities
Op zaterdag 13 en zondag 14 december geeft het duo Emmy Verhey — viool, en Paolo Giacometti — piano, tweemaal hetzelfde recital in onze contreien. Zaterdagavond in De Schalm te Assen, zondagmiddag in de Der Aa-kerk in Groningen.


Het veelgevraagde en al evenzeer bejubelde duo heeft in totaal vier composities uitgekozen voor dit programma in Assen en Groningen — alwaar de beiden samen voor het eerst optreden. Die beide eerste werken zijn van diegene der Weense klassieken, die door velen als de grootste componist aller tijden wordt beschouwd: Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791).
Na de pauze is eerst de beurt aan de Fransman Olivier Messiaen, die op 10 december deze week honderd jaar zou zijn geworden, ware het niet dat hij reeds op 27 april 1992 was overleden. Dan volgt diens landgenoot en voorganger in het centrum van de, in eerste instantie Franse, muzikale belangstelling: Gabriel Fauré (1845-1924).

Mozart-Sonates
De eerste van de twee Mozart-sonates, die het bijzondere duo zal uitvoeren, is het laatste van een reeks van zes, die in 1781 eerst als Opus II zijn gepubliceerd en opgedragen aan Josepha van Aurnhammer, die een leerlinge van Mozart was. ("Die Fräulein ist ein Scheusal! spielt aber zum Entzücken.) De energie en het conertante temperament roepen de sfeer op van Mozarts Sinfonia concertante (in Es groot KV 364, voor viool, altviool en orkest).
De grote Sonate in A, KV 526, ontstaan in het jaar dat Mozart ook de opera Don Giovanni heeft voltooid; het stuk wordt gekenmerkt door een technische veeleisendheid, die op het gewenste nivaeu allen door musici van grote klasse kan worden gerealiseerd.

Olivier Messiaen: Thème et Variations
Hoewel Olivier Messiaen niet meer in levenden lijve zijn honderdste verjaardag meemaakt — zoals dat donderdag 11 december wel het geval is met de Amerikaanse componist Elliot Carter — weerhoudt dat muziekliefhebbers en vooral programmeurs van concertseries en radioprogramma's er niet van deze ronde eeuwfetisj aan te grijpen voor tal vanether-uitzendingen en optredens met werk(en) van deze uitzonderlijke Franse componist. Vooral BBC Radio 3 is opvallend veelzijdig met deze meester der muziek voor de dag gekomen. Verleden week was de man vijf dagen Composer of the Week en nu komt hij nog steeds in veel verschillende programma's voor met een enorme verscheidenheid aan werken. Sommige zijn opnamen van enige decennia geleden waarin Messiaens toenmalige echtgenote en thans weduwe, de pianiste Yvonne Loriod (geboren 1924), enkele solopartijen voor haar rekening heeft genomen. De Thème et variations dateert van 1932 toen Messiaen aan het begin van zijn componistencarrière stond.

Gabriel Fauré
Sonate voor viool en piano in A groot
Allegro molto — Andante — Allegro vivo — Allegro quasi presto

Al werd de Sonate in A, opus 13, van Gabriel Fauré weliswaar reeds in 1876 gecomponeerd en verraadt deze nog de invloeden van de grote Robert Schumann — de componist is echter reeds tot thematische vereenvoudiging overgegaan — een element dat zijn latere oeuvre zo nadrukkelijk zis gaan kenmerken: zo zie hij bewust af van de grote tegenstelling tussen het eerste en tweede thema, maar fungeert het laatste meer als uitvergroting van het eerste thema. En het hoogtepunt — dat nomaliter reeds in de uitwerking wordt gepresenteerd — heeft Fauré uitgesteld tot het laatste gedeelte.
Nieuwlichterij, die alleen theoretisch één en ander overhoop haalt, maar die wel heel kenmerkend is voor deze componist binnen het kader van de vele veranderingen, die zich in het laatste vierde gedeelte van de negentiende eeuw steeds meer zouden aandienen, en niet alleen binnen de Franse muziek.
____________
Afbeeldigen
1. Spandoek met aankondiging van het recital, boven de ingang van de Der Aa-kerk.
2. De componist Olivier Messiaen.
3. De violiste Emmy Verhey. (Foto: Jikke van Loon.)
4. De panist Paolo Giacometti. (Foto: Jonas Sacks.)

Yanica Hristova speelt de Vingt regards van Olivier Messiaen in Museum De Buitenplaats te Eelde

Twintig pianostukken
Op zondag 7 december — aanvang 19:30 uur! — zal in het Museum De Buitenplaats te Eelde een bijzonder concert worden gegeven door de pianiste Yanica Hristova. Voor tekstbijdragen zorgt Linda Hendriks.


Bij die gelegenheid zal zij de complete Vingt regards sur l'enfant Jésus van de Fransman Olivier Messiaen (1908-1992) uitvoeren. Tussen de delen zullen de bijbehorende teksten in het Frans worden voordragen en in een Nederlandse vertaling. De manifestatie bestaat uit drie afdelingen, onderbroken door twee pauzes.

De componist
Het is de komende week woensdag exact honderd jaar geleden dat deze latere Franse musicus te Avignon werd geboren, en gezien de menselijke neiging tot herdenken — in combinatie met een sterk op ronde getallen georiënteerd fetisjisme —, mag het geen wonder heten dat het nu nog lopende jaar als Messiaen-Jaar is uitgeroepen. En het is zeker de laatste weken nadrukkelijk te merken: BBC Radio 3 zet hem deze week vijf dagen achtereen als Composer of the Week in het luisterzonnetje, en ook de komende week staan diverse van Radio 3 muziekprogramma's van deze Britse zender nog weer in het teken van deze uiterst creatieve musicus, die met nadruk heeft gezorgd voor een juist incorporeren binnen zijn oeuvre van alle stijlen die in de geschiedenis van de — overigens niet alleen maar westerse — muziek een vooraanstaande rol hebben gespeeld.
In het midden van de vorige eeuw was de musicus Olivier Messiaen in Frankrijk op dezelfde manier veelvuldig in het nieuws als de omstreden schilder Pablo Picasso (1881-1973) en tevens de 'aartsvader' van het existentialisme: Jean-Paul Sartre (1905-1980), doch leefde in de journalistiek en bij de ware kenners wel degelijk het besef dat slechts een zeer gering aantal van al die mensen ook daadwerkelijk inhoudelijk had kennisgenomen van ook maar iets uit het oeuvre van die drie zeer verschilende protagonisten van de moderne tijd.

Messiaen in Nederland
In Nederland is de muziek van Olivier Messiaen al decennia lang geen onbekend terrein meer. In maart 1947 heeft hij hier, tezamen met zijn echtgenote Yvonne Loriod, voor het eerst een aantal concerten gegeven, maar zijn muziek vond toen in het geheel geen weerklank bij pers en publiek. Dat werd in de jaren zestig echter anders toen organist/dirigent Charles de Wolff (geboren 1932) — die in Parijs bij Jeanne Demessieux had gestudeerd en daar tevens in aanraking met Messiaen en diens oeuvre was gekomen — niet schroomde om op de programma's, die hij als organist in binnen- en buitenland afwerkte, stukken van deze ten onzent nog relatief onbekende musicus op het programma te zetten. In diezelfde periode heeft De Wolff met diens (toen) Noordelijk Filharmonisch Orkest jaren achtereen veel van zijn orkestwerken uitgevoerd, helaas met uitzondering van de magistrale Turangalîla Symphonie. De Wolff heeft nog geprobeerd die in het kader van de festiviteiten ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van dat oudste symfonieorkest van Nederland — in de feestperiode mei-november 1987 — op het programma te krijgen, maar dat is hem helaas niet gelukt.
Eén en ander heeft er zeker toe bijgedragen dat alle verrichtingen van Messiaen vrij snel op hun merites konden worden beoordeeld, en dat heeft mede geleid tot de toekenning van de Erasmusprijs in 1971.
Dat deze componist, wiens gehele oeuvre doorspekt is van een sterke religiositeit op basis van het rooms-katholicisme, in een calvinistisch land als het onze inmiddels veel meer waardering heeft ondervonden — en hij daar ook heden ten dage niet over zou hoeven klagen —, blijkt onder meer in het feit dat de hele reeks van twintig hommages aan het christuskind, in deze wel heel specifieke Messiaen-maand in het Messiaen-jaar, tijdens één concert door één pianiste zal worden gespeeld. Al eerder tijdensdit jaar hebben organisatoren van muzikale evenementen op deze compositie teruggegrepen en daarvoor diverse pianisten gecontracteerd voor enkele onderdelen daaruit. Yanica Hristova heeft in dezelfde ambiance eerder in 2008 enkele delen uit de Vingt regards ten gehore gebracht. Degenen die daarover toen zeer enthousiast waren, krijgen nu de gelegenheid opnieuw acte de présence te geven.

Spiritualiteit
In diverse anders gestructureerde composities, zoals verscheidene orkestwerken, oratorium en — vooral niet te vergeten — composities voor de Koningin der Instrumenten: het orgel, spelen allereerst de spiritualiteit en het intense verlangen naar bevrijding — die ook als Verlossing zou kunnen worden gekwalificeerd — een vooraanstaande rol. Diep gelovigen in de traditioneel-christelijke, thans westerse, zin zoeken en vinden dikwijls tal van hoopgevende signalen binnen het christendom. Messiaen heeft van jongs af aan in die traditie een stabiele plek gevonden en deze tot op het laatst behouden. Dat in zijn werken het symbool van christelijke verlossing in de figuur van Jezus — en in niet geringe mate diens prille bestaan — een leidraad vormt, blijkt in zijn orgelcompositie La Nativité du Seigneur (uit 1935) en in de pianostukken Vingt regards su l'enfant Jésus. Vanuit verschillende 'invalshoeken', presenteert Messiaen een 'blik op het kind', waarbij tevens een heel uitzonderlijke visie van buitenaf — van de Zoon op de Zoon — als zesde onderdeel in muziek wordt getransformeerd.
Aangezien het gebeuren tijdens deze avond meer inhoudt dan alleen de visie die de pianiste Yanica Hristova op de stukken van Messiaen heeft, maar de daarbij behorende teksten ook worden voorgedragen en er tijdens de muziek 'daarbij behorende' kunstwerken via projectie zullen worden vertoond, zullen we dat punt hier laten rusten.
__________
Zondag 7 december in Museum De Buitenplaats te Eelde
Aanvang van het concert 19:30 uur; einde 23:00 uur
De entreeprijs bedraagt € 15,—; voor Vrienden van De Buitenplaats geldt echter de speciale prijs van € 10,—
Kaarten zijn te bestellen via telefoonnummer 050-3095818 (maandag tot en met vrijdag) en verder via podium@museumdebuitenplaats.nl
____________
Afbeeldingen
1. Yanica Hristova aan een vleugel, met aan de linkerwand een reeks 'muziekposters'.
2. De componist Olivier Messiaen, ongeveer ten tijde van het ontstaan van de Vingt regards.
Foto overgenomen uit het boek Excursies door de Franse muziek door Frank Onnen (Het Spectrum 1951).
3. Pianiste Yanica Hristova.

Onbekende Mis van Pierre de la Rue komt op cd

Aanwinst voor collectie
Tijdens het concert dat de Noordelijke Polyfonisten onder leiding van André Cats zondag 30 november in de Synagoge van Groningen hebben gegeven, is er een opname gemaakt van de uitvoering van de door het koor gezongen onbekende Mis van Pierre de la Rue voor een compact disc. Dat is voor de uitvoerenden tevens een beloning voor het al het werk dat ze hebben gedaan, voorafgaande aan de twee uitvoeringen, die de afgelopen week werden gegeven in Adorp en de stad Groningen. Na gereedkomen van de cd zullen de verrichtingen van dit vierstemmige gezelschap voor 'de eeuwigheid' geregistreerd zijn.
Deze zal over ongeveer een maand gereed zijn. Normaliter is de nieuwe cd beschikbaar als er een nieuw optreden wordt gegeven.
Geïnteresseerden kunnen zich opgeven en krijgen dan direct na verschijnen van het spiegelplaatje bericht. Zij kunnen dat doen via de website van het koor, waarop eventueel meer wetenswaardigs te vinden is, of via dirigent André Cats.
__________
www.noordelijkepolyfonisten.nl
andre.cats@versatel.nl

Titia Lodewegen exposeert haar Zigeunerstukken vanaf donderdag 4 december in De Ebbingepoort

Directe leefomgeving
Ofschoon de beide lange wanden en de smalle muren naast het grote venster aan de straatkant in de woonkamer van Titia Lodewegen zijn voorzien van flink wat eigen schilderijen, zonder verdere opsmuk, is ze er — door haar sensitiviteit met betrekking tot de juiste proporties — toch zeer goed in geslaagd de indruk van een galerie buiten de deur te houden. De eigentijdse aspecten van haar interieur zijn volkomen in balans met de door haar gepraktiseerde voorliefde voor een zeer hoogwaardige, in de best denkbare zin ouderwetse, leefbaarheid; en precies daarin schuilt een rustgevende atmosfeer van constructieve vooruitstrevendheid.


Aanstaande maandag verhuist zij het gros van die schilderijen — in totaal twaalf — naar de tentoonstellingsruimte van Zorgcentrum De Ebbingepoort aan de Noorderbinnensingel, en dat is op een steenworp afstand van haar woning. Tot donderdag 4 december heeft ze ruim de tijd om de serie van acht Zigeunerstukken, nog aangevuld met vier andere, kleinere werken, naar eigen inzicht een plek te geven. Veel hoofdbrekens zal haar dat niet kosten, aangezien de Zigeunerstukken een gesloten geheel vormen.

Het thema zigeuners
Het leven van zigeunervolken had Titia Lodewegen gevoelsmatig al geruime tijd geboeid, en daarom heeft ze in de jaren 1987-1993 een uitgebreide studie gemaakt van het bestaan van deze mensen, vooral van de groepen in de Oostbloklanden en in het Spaanse Andalusië. Ze bestudeerde veel literatuur en bekeek tal van films en tevens ander documentatiemateriaal. Dat leidde tot een aantal gedichten, waarvan ze voorbeelden tijdens de meest uiteenlopende manifestaties heeft voorgedragen, en jaren geleden heeft ze in de Openbare Bibliotheek van Groningen, samen met de pianiste Nynke Eekhof, een middag verzorgd, die veel waardering oogstte.
Hoewel ze nooit een penseel in handen had gehad, besloot ze in 2007 een schildercursus van 12 lessen te volgen. Na de vijfde les raakte ze op een zaterdagmiddag — bij het herlezen van haar eigen gedicht Zigeunermeisje, ontstaan op 10 juli 1987 — in een roes en voelde ze dat ze die tekst moest uitbeelden, hetgeen haar uitstekend is gelukt, zoals bovenin deze bijdrage te zien is.
Het thema bleef haar als het ware vervolgen en zo is er in een relatief korte periode een gesloten reeks van acht aquarellen ontstaan, alle op hetzelfde formaat: DIN A4 (ca. 21 x ca. 30 cm), doch omrand door een kader van twaalf centimeter zwart karton en vervolgens voorzien van een passende, neutrale omlijsting, die het belang van het centrale gebeuren daarin stilzwijgende nadruk verleent. Al die acht stukken hebben een hoogte van 93 centimter; deze zullen echter tijdens de expositie, in een aanmerkelijk hogere ruimte, nog weer heel anders lijken dan in haar woonkamer van meer gebruikelijke proporties.

Andere stukken
Over de vier andere stukken zullen we op deze of een verwante site nader berichten als de tentoonstelling in De Ebbingepoort eenmaal voor een ieder toegankelijk is. Dan ook zullen zonder twijfel meer verwijzingen volgen naar (delen van) haar gedichten — die inmiddels deels in twee bundels zijn uitgegeven, waarvan de eerste inmiddels is uitverkocht en niet zal worden herdrukt.

Inspirerende tekst
Het gedicht Zigeunermeisje, dat dit schilderen — twintig jaar na het ontstaan van de tekst — heeft geïnspireerd en meer dan dat, biedt de lezer een goede gelegenheid zich te verplaatsen in de gevoelswereld van Titia Lodewegen:

Zigeunermeisje

Aan de hemel schuilt een halve maan
't Gevaar van een gesprongen liefdessnaar
Houdt zij haar handen aan de heupen
Willoos door een ritme meegevoerd
Stampt uit louter doodsverlangen
In een nieuw akkoord.

De aarde trilde onder haar blote voeten
Haar rokken wapperen de golfjes aan
Kammen vielen als vleugels op de grond
Gitaren spelen om haar lichaamsgeur
Die eens bloeide in vertrapte wond.

Een marteling doorgloeit haar bruine ogen
Trekt diepe voren langs haar mond
Stemmen geven rauwe kreten
Opnieuw geboren uit dit tweegevecht
Gaf ze mannen haar klaagliederen door.

10 juli 1987
____________
Afbeeldingen
1. Zigeunermeisje, het eerste van acht aquarellen met het thema Zigeunerleven.
2. Nog een zigeunermeisje. In zeer klein formaat siert deze jongedame het visitekaartje van de kunstenares.
__________
Werk van Titia Lodewegen in Zorgcentrum De Ebbingepoort
Noorderbinnensingel 2, 9712 XA Groningen
Vanaf 4 december 2008 tot 31 maart 2009
zeven dagen per week toegankelijk
Officiële opening donderdag 4 december, 's ochtends om 10:30 uur.

Astrid Nobel creëert nieuw werk in Medium Gallery

Opgeheven tijdelijkheid
Op vrijdag 28 november om 20:00 uur wordt de opening gerealiseerd van het nieuwe kunstproject in de Medium Gallery te Groningen. Deze keer wordt de ruimte een maand ter beschikking gesteld aan Astrid Nobel, die in haar werk totaal verschillende aspecten opneemt die aan hun oorspronkelijke context worden onttrokken, waardoor een geheel nieuwe samenhang wordt gecreëerd.


Gemeenschappelijke verwijzingen dan wel overeenkomsten in het door haar gerealiseerde werk zorgen voor een nieuw verband. Dat kan zich uitdrukken in beelden, maar eveneens in tekst(en). Zo worden de tijdelijke aspecten opgeheven en is incidenten een ruimer — in ieder geval in de zin van languriger — bestaan gegund.

Nieuw te creëren werk
Het nieuwe werk dat Astrid Nobel in de periode tussen 28 november en 28 december in Medium Gallery zal realiseren, zal bestaan uit elementen die het resultaat zijn van de ontleding van een document of van dromen.
"Losse zinnen zijn geselecteerd op het bevatten van een huiselijk element en zijn met de desbetreffende plaats in contact gebracht."
In de Medium Gallery kan men terecht tijdens de openingsavond en daarnaast op afspraak. Nadere informatie is te vinden op de website van dit kunstinstituut.

Mis van Pierre de la Rue dinsdag in de kerk van Adorp — zondag in de Synagoge van Groningen

Twee uitvoeringen
Het koor De Noordelijke Polyfonisten onder leiding van André Cats zal dezer dagen twee keer een minder bekende Mis — O sacer Anthoni — uitvoeren van de befaamde, laat middeleeuwse componist Pierre de la Rue (ca. 1460-1518), die tot de Vlaamse polyfonisten behoort.


De eerste uitvoering, die nog als try-out mag worden beschouwd, is aanstaande dinsdag, 25 november 's avonds om 20:00 uur in de Nederlands Hervormde Kerk te Adorp. Zondag 30 november zal dezelfde Mis worden gezongen in het kader van de reeks Lezingen en Concerten in de Cyclus Oude Nederlandse Missen in de Groninger Synagoge. Dan is het een middagconcert dat om 15:00 uur begint.
Dirigent André Cats zorgt dan wel weer voor een doorwrochte toelichting, die hij, daar waar nodig, doorspekt met milde humor.
Meer achtergrond-informatie over dit vocaal ensemble kunt u op deze site vinden in onze eerdere bijdrage van vrijdag 16 mei.
Gegevens met betrekking tot de reeks Oude Nederlandse Missen in de Groninger Synagoge is eveneens op deze site vinden in een artikel van donderdag 12 juni.

Twee concerten Kamerkoor Moderato Cantabile — zaterdag in Groningen, zondag in Loppersum

Weekeinde-optredens
Het aanstaande weekeinde geeft het Kamerkoor Moderato Cantabile twee concerten in de provincie Groningen. Op zaterdag 29 november is het eerste optreden in de Lutherse Kerk in de Haddingestraat in Stad, zondag in de Petrus en Pauluskerk van Loppersum. Het concert in Groningen begint op de gebruikelijke tijd van 20:15 uur, dat in Loppersum is een matinee, en deze heeft 15:00 uur als aanvangstijd.
Het koor wordt weer geleid door de vaste dirigente Nana Tchikhinashvili; solistische medewerking zal worden verleend door Tijmen Jan Bronda, orgel en Floris van der Tak, violoncello. Op het programma staan vier stukken: drie van Giuseppe Verdi (1813-1901) en een Gloria van Antonio Vivaldi (1678-1741).

Verdi-composities
Giuseppe Verdi was en is in eerste instantie componist van opera's, die qua instrumentatie met een gerust hart als geniaal mogen worden gekwalificeerd. Dat thema is zo'n halve eeuw geleden onderwerp van een dissertatie geworden [1]. Overigens zijn de gewijde composities van Verdi ook niet mis, al heeft hij die categorie aanmerkelijk minder 'bediend' dan het muziekdrama.
Uit de Quattro Pezzi sacri, welke Verdi tegen het einde van de negentiende eeuw heeft gecomponeerd — en die op 7 april 1898 in de Grand Opéra te Parijs in première zijn gegaan — zullen de twee eerste delen, Ave Maria en Stabat Mater — beide voor gemengd koor — worden gezongen, nog aangevuld met het Pater Noster voor vijfstemmig koor, dat Verdi reeds een kwart eeuw eerder, in 1873, had geschreven.

Vivaldi's Gloria
Voor Groningers die het scala van diverse concerten gedurende de laatste halve eeuw een beetje kennen, is het Gloria van Antonio Vivaldi geen onbekend meesterwerk. Het werd diverse keren op tal van locaties in de provincie gezongen, al dan niet met begeleiding. Het komende weekeinde zal het opnieuw twee keer binnen een etmaal in onze contreien klinken, nu door Moderato Cantabile.
De 'rode priester' Vivaldi, die niet alleen zijn geestelijke roeping heeft gevolgd, maar tevens in muzikaal opzicht, en daarin functioneerde als violist, muziekleraar en componist — en in die laatste hoedanigheid met zo'n 700 catalogusnummer een enorm oeuvre op zijn naam heeft staan — heeft echter geen complete, op de liturgie gebaseerde, Mis geschreven, daarentegen wel vier verschillende mis-onderdelen: een achtstemmig Kyrie voor twee koren, een Credo en twee, sterk met elkaar verwante stukken met de titel Gloria, alsmede een derde dat zoekgeraakt is. De beide overgebleven composities met deze benaming, welke na 1708 zijn ontstaan en in het standaardwerk Ryom-Verzeichnis van de werken van Vivaldi dan ook direct opeenvolgend worden opgesomd onder de nummers 588 en 589, staan beide — net als het verloren gegane, dat onder RV 590 eveneens is geregistreerd — in D groot.
__________
[1] Die dissertatie werd geschreven door Francis Irving Travis, die in de jaren zestig en zeventig diverse malen als gastdirigent in ons land optrad, voornamelij bij de orkesten in Utrecht en Groningen. Bij het Noordelijk Filharmonisch Orkest zorgde hij, met zijn onnavolgbare interpretatie van de symfonieën van Gustav Mahler, voor een nieuwe traditie — nadat deze componist door het vertrek van de dirigenten Jan van Epenhuysen en Jan van 't Hoff nogal in het slop was geraakt en diens muziek in de grote concertzaal van De Harmonie, waar Mahler zelf nog heeft gedirigeerd, helaas slechts incidenteel meer op de concertprogramma's voorkwam — doordat hij in elk seizoen dat hij in onze contreien optrad een Mahler-symfonie heeft uitgevoerd: achtereenvolgens waren dat de symfonieën de Vierde, de Eerste, de Negende, Das Lied von der Erde en de Vijfde. Travis, nu 88 jaar oud, trekt nog steeds als veel gevraagd gastdirigent de hele wereld over en geniet ovationele successen.
____________
Afbeeldingen
1. Poster van het Najaarsconcert van het gemengd Kamerkoor Moderato Cantabile, eind november 2008.
2. Giuseppe Verdi in avondkleding.
3. Antonio Vivaldi met viool.

Cellist Pedro Teixeira Vaz speelt Tsjajkovski in Roden en in Stad met Groninger Mozart Ensemble

Pjotr Iljitsj Tsjajkovski
Op vrijdag 28 november zal de jonge Portugese cellist Pedro Teixeira Vaz — die student van het Conservatorium in Groningen is — met het Groninger Mozart Ensemble onder leiding van zijn vaste dirigent Marinus Verkuil optreden in de Protestantse Kerk Op de Heite te Roden, en op zaterdag 29 november in de Nieuwe Kerk te Groningen. Beide concerten beginnen om 20:15 uur.
Pedro zal de Variaties op een Rococo-thema voor cello en orkest, opus 33, gecomponeerd in 1876, van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893) met dit gezelschap uitvoeren. Het is Pedro's eerste optreden met orkest.
Een artikel met veel meer informatie aangaande de bewuste compositie is op 8 december 2007 verschenen op de website van het muziektijdschrift Mens en melodie.
Over de solist kunt u meer lezen op de website van het ensemble.

Gabriel Fauré
Voorafgaand aan het optreden van Pedro Teixeira de Vaz met één van Tsjajkovski's meest geliefde composities, zal het Groninger Mozart Ensemble — in dit geval: solisten, koor en orkest — een uitvoering geven van het in-gevoelige Requiem, opus 48 van de Fransman Gabriel Fauré (1845-1924), die tussen 1887 en 1901 enkele uiteenlopende versies van dit opus heeft gerealiseerd. De tweede versie uit 1893 was in grote lijnen gelijk aan de ons tegenwoordig als standaard gepresenteerde uitvoering, maar de bezetting van het orkest daarin is, vooral op verzoek van de uitgever van Fauré, uitgebreid met tuba's en houtblazers, alsmede een compleet bezette violensectie. Deze editie is in 1901 in druk verschenen.
Cas Straatman is verantwoordelijk voor de koorleiding; solistische medewerking zal worden verleend door de sopraan Karlien de Jonge en de bariton Curt van den Berg.
Meer over dit Requiem kunt u vinden op de pagina met de Concertagenda van de website van het Groninger Mozart Ensemble.

Joseph Haydn
Het najaarsconcert van het Groninger Mozart Ensemble zal worden besloten met de laatste symfonie van Joseph Haydn (1732-1809), nr. 104, bijgenaamd London, gecomponeerd in 1795.
Uitgebreide informatie over de componist en al zijn Londense symfonieën kunt u vinden in een relatief omvangrijk artikel, dat ik op 28 juni 2007 op de website van Neerlands oudste muziektijdschrift, Mens en melodie, heb geplaatst.
____________
Afbeeldingen
1. Cellist Pedro Teixeira de Vaz repeteert hier met het Groninger Mozart Ensemble onder leiding van Marinus Verkuil, voor de concerten op vrijdag 28 en zaterdag 29 november, in respectievelijk Roden en Groningen.
2. Pjotr Iljitsj Tsjajkovski, tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1985. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)
3. De Franse componist Gabriel Fauré.
4. Voorkant van het in 2007 verschenen, Duitse boek over de Londense symfonieën van Joseph Haydn.

Het Haagse Pecunia-dictaat aan ons muziekleven

Geld prevaleert bij de overheid
Gisteravond bezocht ik — in de grote zaal van het Cultuurcentrum De Oosterpoort in Groningen — een concert door het Noord Nederlands Orkest met twee topcomposities uit het muzikale fin de siècle van Oost-Europa: een werk van Leoš Janáček en één van Béla Bartók — de veelal ontbrekende, vierde naam in de reeks van 'aartsvaders' van de twintigste eeuwse muziek. [1]


Helaas was het aantal lege stoelen in de zaal mij te groot, maar goed, ik wil vrijwel altijd een volle zaal. Ter relativering dient hier nog wel te worden toegevoegd, dat de belangstelling tijdens de beide andere keren dat ik Hertog Blauwbaards Burcht in die zaal heb bijgewoond — toen uitgevoerd door het aan het NNO 'voorafgaande' ensemble: het Noordelijk Filharmonisch Orkest, zoals het sedert 1961 was gaan heten —, in respectievelijk 1974 onder leiding van Zsolt Déaky, en in 1984 met de toen alweer meer dan twee decennia vaste dirigent Charles de Wolff, nog geringer was.
Er waren duidelijke verschillen met de uitvoeringen van toen. Allereerst het feit dat deze, in het Hongaars gezongen, versie in semi-scenische vorm was, dus met kostuums, belichting, en projectie op een scherm tegen de orgelwand van de zaal — elementen die in de richting van een weloverwogen regie wezen —, hetgeen de aantrekkelijkheid van de presentatie aanmerkelijk heeft verhoogd. Daarnaast was de stijkersbezetting in het orkest thans vrijwel geheel in overeenstemming met alle wensen van de componist, en dat was indertijd wel anders: die beide vorige keren zaten daar in totaal 44 strijkers: 12, 10, 8, 8, 6; dus vijftien minder dan nu. De orgelpartij in Blauwbaard vraagt om een goed concertinstrument; bij gebreke waaraan er indertijd gebruik werd gemaakt van een Metzler-kistorgel; dat was dus behelpen. [2]
Mede doordat het orkest diezelfde werken een dag later in De Doelen te Rotterdam op het programma had staan, kunnen de relatief toch gigantische kosten die dergelijke manifestaties nu eenmaal met zich meebrengen, worden gedragen.

Overwegingen
Onderweg naar het concert bedacht ik dat bij de huidige, nog altijd relatief lage prijzen, het bedrag dat 44 normaal betalende bezoekers voor het bewuste concert in het laatje brengen — een kleine veertienhonderd euro, dus zo'n drieduizend gulden — bij de stichting van het symfonieorkest in Groningen, op 14 november 1862, ongeveer benodigd was om een qua structuur als symfonieorkest geldend ensemble voor een heel seizoen te kunnen onderhouden. [3] Goed, inmiddels is bijna anderhalve eeuw verstreken, maar het zet je toch wel weer aan het denken. Vanzelfsprekend waren alle eisen toen


anders: de entourage, de podiumvoorzieningen, de wensen van het publiek en zo meer. Het ligt voor de hand dat ook toen al snel bleek dat er meer geld benodigd was en dat liep allengs zo hoog op dat het voor de Vereeniging De Harmonie — eigenaar van het toenmalige orkest in twee verschillende formaties: een symfonieorkest en een harmonieorkest — steeds moeilijker werd het instituut orkest blijvend te onderhouden, en het heeft er uiteindelijk toe geleid dat men het ensemble heeft afgestoten. [4]
Dat gebeurde overigens alweer meer dan acht decennia geleden, en tot op de huidige dag heeft 'het orkest' in Groningen sedertdien met heel wat Haags schrijftafelgepriegel, met daaruit voortvloeiende absurditeiten te maken gehad die in uitzinnigheid nauwelijks meer konden worden overtroffen. Maar ook nu is er opnieuw een minister voor culturele zaken, die niet de geringste kennis heeft van, of dito belangstelling voor, al hetgeen zich in onze buitenrandstedelijke gebieden afspeelt. En of zo'n cultuur-minister nu de zogenaamd sociaal-democratische dan wel christen-democratische of liberale opvattingen is toegedaan, het blijkt altijd weer één pot nat: veel uit die pot is bestemd voor de eigen omgeving, maar de randgebieden moeten blij zijn met een wat ruim uitgevallen grijpstuiver. In Limburg waren vroeger de kolenmijnen interessant voor Den Haag, tegenwoordig zijn het de aardgasvelden in Groningen, die veel aards slijk in de staatsgeldlade brengen, maar daar wordt bitter weinig tegenover gesteld, en als men dan al eens over de brug komt, is het meestal toch een fopverpakte sigaar uit eigen doos, die dan ook nog de kans loopt in aanvaring te raken met een Haags 'rookverbod'.
Nog steeds zijn orkestmusici in Groningen financieel achtergesteld bij hun colega's in de randstad, al werken ze net zo hard en gelden voor de burgers in de drie noordelijke provincies wel dezelfde tarieven aan belastingen. Aan het begin van dit jaar heeft de algemeen directeur van het Noord Nederlands Orkest, Jan Geert Vierkant, aan de bel getrokken in verband met de (duidelijk te lage) salaria van zijn orkestmusici. Zo'n achterstelling is echter fnuikend voor de stabiliteit van zo'n ensemble, inclusief de niet-musici die daar hun werk verrichten. Dat geldt tevens voor het dreigende vertrek van diverse musici zodra ze daartoe een gerede kans zien.
In de jaren zestig zag dat er geheel anders uit. Het orkest — met 72 musici een middelgroot ensemble — mocht groeien en bijzondere projecten realiseren, waarvoor altijd een oplossing werd gevonden, en meestal ruim van tevoren afspraken konden worden gemaakt, aangezien diverse gewenste uitvoeringen soms wel zo'n twee jaar voorbereidingstijd vereisten. Bijvoorbeeld Bruckners laatste drie symfonieën — met daarin vier Wagner-tuba's — konden in die tijd alleen worden uitgevoerd met aanvankelijk van 'de radio' geleende, en in de periode erna uit het Concertgebouworkest ingehuurde vier extra hoornisten. [5]
Doch juist in die periode had het orkest, dat door de aanstelling van vijf Tsjechische violisten goed kunnen uitbreiden tot (helaas maar al te tijdelijk) 49 strijkers: 13, 11, 9, 9, 7, nauwelijks of geen klachten over de financiële voorzieningen. [6]
En hoewel de subsidie van de diverse overheden tezamen op twee miljoen gulden uitkwam, keurde de gemeenteraad van de stad Groningen achteraf de NFO-begroting — met steevast een tekort per seizoen van nog eens zo'n twee miljoen — altijd goed. [7] Kortom, vrijwel alles kon, en dat was mede te danken aan de toenmalige Groninger wethouder voor culturele zaken Van der Ree, die het belang van een bovengemiddeld niveau voor een symfonieorkest van die omvang inzag en zich daar keer op keer weer sterk voor maakte. Toch bleken de tijdelijk tot in de hemel groeiende cultuurbomen ietwat te krimpen. Helemaal toen cultuurminister Brinkman medio jaren tachtig enkele van die regionale ensembles of heeft opgeheven (Friesland, Utrecht, Zuid-Holland) en de resterende ensembles tot rijksorkesten 'promoveerde', hadden plaatselijke overheden weinig tot niets meer over voor de financiële instandhouding van 'hun' orkest.
Waren diverse cruciale posten in het Gronings orkest in de jaren zestig en zeventig begerenswaardige plekken om naar te solliciteren en kwamen er daardoor steeds meer musici uit het westen naar het noorden, medio jaren tachtig raakte die sfeer snel honderdtachtig graden gedraaid: diverse van de NFO-musici op een eerste stoel solliciteerden naar plekken in het westen, die geen solo-functie inhielden. En dat had weer invloed op de kwaliteit, waardoor men er opnieuw heel hard voor moest werken, en voor de zoveelste keer kwaliteitsverbetering als hoogste prioriteit ging stellen, maar nu wel uitsluitend binnen het kader van de tevoren bekend zijnde financiële middelen.
Anno 2008 dreigt weer hetzelfde uit Den Haag als reeds zovele malen eerder: minder geld, minder welwillendheid en minder steun in andere opzichten. Regeren is bij de betreffende bewindspersoon en de ambtenaren ten departemente vrijwel nooit een kwestie van vooruitzien geweest, maar vooral van vol onverschilligheid, respectievelijk minachting, de andere — lees: randstedelijke — kant opkijken.
En al die sec genomen Haagse schrijftafelbeslissingen ten detrimente van de beschikbaar te stellen bedragen hebben, onder de streep, altijd opnieuw een dreigend kwaliteitsverlies ten gevolge gehad, dat niet voor de eeuwigheid steeds maar weer kan worden opgevangen met lapmiddelen.
Zou het noordelijke orkest zijn domicilie in de randstad hebben gehad, dan zou het er allemaal heel anders hebben uitgezien. We hoeven, om die bewering ook maar enigszins te staven, slechts terug te kijken naar een kwart eeuw geleden. Toen bevonden zich in de drie noordelijke provincies twee middelgrote symfonieorkesten — in Groningen en Leeuwarden — die enige jaren hebben getracht zich tegen de aangekondigde samenvoeging te verzetten. Die is hier echter wel tot stand gekomen. De daarvoor verantwoordelijke minister, Elco Brinkman, heeft toen ook de stelling gehuldigd dat er verregaande samenwerking zou moeten worden gerealiseerd tussen de orkesten van Rotterdam en Den Haag, hetgeen op termijn wel eens tot samenvoeging zou kunnen leiden. Die beide ensembles hebben steevast invloedrijkere lobby's dan de symfonische instituten in de wingewesten.
_________
[1] Aan drie van die vier aartsvaders daarentegen — Debussy, Schönberg en Stravinski — denkt eigenlijk iedereen binnen 'het vak' vrijwel onmiddellijk.
[2] In de tijd dat ik in Luxemburg woonde en werkte en daar alle concerten van het middelgrote symfonieorkest bijwoonde — de meeste in het auditorium van Radio Luxemburg, met een capaciteit van 420 stoelen, dat tevens dienst deed als radiostudio —, werd de Orgelsymfonie van Camille Saint-Saëns zelfs met een, overigens auditief nauwelijks waarneembaar, podium-instrument uitgevoerd.
[3] ƒ 2.962,— was de begroting voor het eerste seizoen van ongeveer tien maanden, en dat bedrag was inclusief de ƒ 400,— tractement voor de dirigent.
[4] Meer details dienaangaande kunt u vinden in het boek van Jan Minderhoud, dat op deze site uitgebreid aandacht heeft gekregen: op donderdag 14 februari en zaterdag 23 februari in drie verschillende bijdragen.
[5] In de tijd dat de Nederlandse Radio Unie met regelmaat de concerten van het orkest in De Harmonie opnam voor uitzending in het kader van de Hilversumse reeks Concerten op de zondagmiddag, kreeg de NRU toestemming om een extra concert op te nemen in ruil voor vier hoornisten die in de bewuste Bruckner-symfonie(ën) die tubapartijen voor hun rekening namen.
Toen dat niet meer ging, en men individueel musici van elders voor dergelijke concerten moest benaderen, bedroegen de vergoedingen voor een repetitie ƒ 62,50 en per concert ƒ 100,—.
En dat was in een tijd dat er altijd voldoende geld kon worden gegenereerd.
[6] Gezien het feit dat een orkestdelegatie in Tsjecho-Slowakije zo'n honderd violisten heeft laten voorspelen en men de stellige overtuiging was toegedaan van al die musici de vijf beste te hebben uitgekozen, heeft de leiding verzuimd meerjaren-contracten op te stellen. Dat leidde ertoe dat binnen een jaar één van de twee tweede violisten naar de Opera in Berlijn vertrok, een altist naar het orkest in Rotterdam, en, redelijk wat later, weer één van hen naar het Concertgebouworkest. De zevende contrabassist — die, om praktijkervaring op te doen, zichzelf voor die positie had aangemeld voor de duur van een jaar — werd 'ontdekt' door de Hongaarse violist Tibor Varga, die deze musicus charterde voor het eigen kamerorkest. En zo duurde de werkelijke uitbreiding van het strijkerskorps maar zeer kort en opnieuw waren het er (nog) vierenveertig.
[7] Een concertkaartje kostte in die dagen ƒ 4,25, scholieren en studenten met een pasje, verpleegsters in uniform en soldaten in tenue, hoefden slechts één gulden te betalen. De verhouding subsidie/inkomsten lag toen ook anders dan nu: de recette hoefde slechts vijf procent van de totale overheidssubsidiekosten (van die twee miljoen gulden) te bedragen.
In ingezonden stukken werd er toen zelfs een verzoek gedaan om de NFO-concerten maar vrij toegankelijk te maken; het zou een hoop werk schelen en zeker voor nog meer toeloop zorgen. De leiding van het orkest wees die voorstellen van de hand met het — overigens terechte — argument dat dit ten opzichte van de concerten door het eigen koor 'Bekker' en de diverse oratoriumverenigingen waarbij het orkest optrad als begeleidend ensemble — dat toen voor duizend gulden kon worden ingehuurd voor repetities inclusief de uitvoering —, oneerljke concurrentie zou betekenen.
____________
Afbeeldingen
1. Noord Nederlands Orkest met chefdirigent Michel Tabachnik.
2. Charles de Wolff blikt in een uitgebreid interview — in de zomer van 1987 ten kantore van het toenmalige Noordelijk Filharmonisch Orkest — terug op een kwart eeuw dirigentschap van dat ensemble en een meer dan veertig jaar durende carrière als organist. (Foto: Heinz Wallisch, tevens ©.)
3. Ontwerptekening van de grote Harmonie-zaal in Groningen. Deze zou vanaf 1891 tot en met december 1969 dienst doen als 'huis voor het orkest'. In eerste instantie tevens bedoeld voor veel andere manifestaties, werd dat, na de Tweede Wereldoorlog, in verband met gemeentelijke plannen, steeds minder tot alleen nog de GOV en vervolgens het NFO er gebruik van maakte.
4. Jan Geert Vierkant, algemeen directeur van het Noord Nederlands Orkest.
5. Wagner-tuba. Meer over dat instrument in mijn artikel De tuba, op de website van het muziektijdschrift Mens en melodie.
6. Recente foto van Elco Brinkman, voormalig cultuurminister van ons land.
7. De huidige minister van culturele zaken van het Koninkrijk der Nederlanden, Ronald Plasterk.