Op zaterdag 27 juni wordt in het kerkje van Stitswerd drie maal het theaterstuk Zie de mens; Edu opgevoerd: om 13:00 uur, 16:00 uur en 17:00 uur, alle in het kader van een aldaar die dag gehouden festival.
De — thans Groninger — theatermaker Emiel Driesten heeft dat stuk gecreëerd op basis van bekende gegevens over het leven Groninger beeldend kunstenaar Edu Waskowsky (1934-1976). Hoewel hij te Rotterdam was geboren, werd Edu — toen hij als 23-jarige naar de provincie Groningen was verhuisd en daar met andere kunstenaars van die regio bevriend raakte — al snel als Groninger beschouwd en dat geldt, nu alweer meer dan drie jaar na zijn heengaan, nog steeds. In mijn optiek heeft dat niet alleen te maken met het feit dat hij de indruk maakte — evenals zijn broer, de dichter Riekus Waskowsky (1932-1977) —, zich in deze contreien goed thuis te voelen, maar dat hij volkomen is geïntegreerd, vooral door zijn creatie van het Joods Monument dat is geplaatst op de plek van de voormalige watertoren aan de Hereweg, in de bocht na — en als men uit zuidelijke richting komt: vóór) het Sterrebos.
Portret van de artiest
Hoewel ik niet over gedetailleerde informatie over de vorm van het theaterstuk beschik, durf ik hier twee stellingen aan; als eerste een objectieve: het zal een portret zijn van de kunstenaar als jongeman. Hoewel zoiets in de tijd van het ontstaan van die uitdrukking [1] niet gold voor iemand die tijdens het hoogtepunt van zijn scheppend vermogen al zeker drie decennia achter de rug had, is het in onze tijd verantwoord om iemand van 42 als jong te bestempelen, in ieder geval (veel) te jong om naar de Elyzeese velden te verkassen.
Een visie op het wezen van Edu Waskowsky achteraf en van buitenaf kan toch redelijk inzicht verschaffen in de aard van de mens Edu en de neurotische aspecten van zijn persoonlijkheid, die hem in persoonlijk opzicht weliswaar danig kunnen hebben doen struikelen, maar die hem als kunstenaar ongetwijfeld hebben aangezet tot meer en grotere creativiteit. [2] En Emiel Driesten zal niet voor niets het Ecce homo — Zie de mens als titel hebben gekozen: een begrip dat model staat voor een lijdensgeschiedenis, welke in deze context meer dan alleen het particuliere leven van de
kunstenaar betreft, maar tevens de wording van zijn Hoofdwerk en al hetgeen dat representeert.Joods Monument
Toen op 4 mei 1977 het Joods Monument, in onvoltooide vorm, werd onthuld, was dat exact zeven jaar na de datum die het Comité Joods Monument zich had voorgesteld. In 1969 had dat comité de opdracht aan Edu Waskowsky verstrekt met de optie het gereedgekomen kunstwerk ter nagedachtenis aan de ruim drie duizend uit Groningen weggevoerde, en bijna allen door de afsplitsing van het Beest uit de Afgrond vermoorde, Joden.
Nu kan men het — zeker met de blik terug, want dan is bijna iedereen wel weer wijzer — als naïef kwalificeren dat het comité in kwestie heeft gemeend dat een monument dat zulks representatief moet uitbeelden, binnen zo'n korte termijn gereed zou kunnen komen. Men stelde zich een menora — zevenarmige, Joodse kandelaar — voor, doch reeds bij voltooiing van de tweede arm moest het besef wel doordringen dat er in zo korte tijd geen compleet monument zou kunnen worden opgeleverd. Bovendien waren de voor Waskowsky beschikbare financiële middelen toen op.
Onvoltooide Kaddisj-Symfonie
Met geldelijke hulp van derden, onder meer van de Beeldende Kunstenaars Regeling en de beeldhouwer Hugo Hol heeft Waskowsky enige tijd later — na tal van strubbelingen overigens — weer kunnen verder werken. Begin 1975 werden eerst drie van de zeven handen geplaatst, in september van datzelfde jaar nog eens drie. Terwijl Edu Waskowsky aan de laatste hand werkte, overleed hij. Daarom werd besloten die zevende sokkel leeg te laten.
Een onvoltooide Kaddisj-Symfonie.
__________[1] Het begrip is afkomstig van de titel Portrait of the artist as a young man, een boek uit 1916 van James Joyce (1882-1941).
[2] "Jeder Künstler ist ein Neurotiker, doch nicht jeder Neurotiker ist auch ein Künstler." Deze uitdrukking wordt aan een Oostenrijkse musicus toegeschreven.
____________
Afbeeldingen
1. Joods Monument aan de Hereweg in Groningen, in het zonlicht.
2. Detail uit het Joods Monument.
3. Joods Monument van Groningen, verlicht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten