Michail Jurowski, het NNO en Dmitri Sjostakovitsj

Weer eens toporkest
De afdeling publiciteit van het Noord Nederlands Orkest wil nog wel eens leuk uitpakken door het eigen ensemble als toporkest te afficheren, en dat leidt wel eens, nu en dan begrijpelijk, tot enig meesmuilen, zeker als je eens of meermaals achtereen een concert hebt bijgewoond waarvan de kwaliteit niet boven de, weliswaar goede, middelmaat uitkomt. 
Maar dan plotseling verschijnt er een gastdirigent, die je niet uit eigen ervaring kent, maar wiens reputatie hem is vooruitgesneld. 
Dat was het geval met Michail Jurowski die voor het zomerreces van het ensemble in Groningen en Leeuwarden een concert van het NNO zou leiden. Het werd een openbaring: die Zevende Symfonie van Dmitri Sjostakovitsj klonk alsof een Russisch toporkest op tournee even Stad aandeed om te laten horen wat het kan. Een groter compliment kan ik niet verzinnen.

Viktor Libermann: "Neem een Rus"

Die combinatie — Sjostakovitsj en Jurowski — bleek een wel heel gelukkige en geheel en al in overeenstemming met het gevoelen, en het dienovereenkomstig uitgesproken advies, van de toenmalige chefdirigent van het orkest, Viktor Libermann (1931-1999), die zelf de Zevende zou leiden, maar inmiddels te ziek was. Daarom werd het opus van het programma verwijderd. "Neem een Rus", heeft die dirigent als goede raad meegegeven. Daaraan heeft de leiding van het orkest voldaan, na een interim-leiding. Daarna werd Alexander Vedernikov benoemd. Het bleek geen gelukkige combinatie. Hoewel menigeen dat aan de kwaliteiten van Vedernikov weet, bleek dat al te gemakkelijk: ik heb de man daarna, maar dan elders, voortreffelijke muziek horen maken.

Ideale combinatie (1) — NNO met een een Rus

Diverse seizoenen was nog een Rus, Nikolaj Aleksejev, gastdirigent. In diens tijd in Groningen heeft hij driemaal een symfonie van Dmitri Sjostakovitsj met het NNO uitgevoerd: de Vijfde, de Elfde, en — zijn laatste concert alhier — de Achtste. Allemaal uitschieters in de best denkbare zin. We hebben wel eens het gevoel gehad dat de man in Groningen niet voldoende naar waarde werd geschat. Het zou mooi zijn als hij de komende jaren, nu Michel Tabachnik in dit seizoen voor het laatst in Groningen optreedt, zich weer eens op de podia van het NNO zou kunnen vertonen.

Ideale combinatie (2) — NNO met nog een Rus

Toen het ensemble eindelijk toe was aan Sjostakovitsj' Zevende — een 'monsterproductie' die hier en daar met 147 instrumentalisten wordt uitgevoerd; in Groningen en Leeuwarden waren het er 104 —, werd de combinatie Jurowski/NNO daarvoor gecreëerd, en in de programmering van het seizoen 2010/2011 werd Sjostakovitsj' Tiende op de rol gezet. Gisteravond werd de eerste van twee uitvoeringen van die Tiende gerealiseerd — vrijdag 1 oktober volgt een herhaling in Hoogeveen —, en ook deze keer bleek Jurowski het uiterste uit de musici van ons — dus toch onvolprezen — orkest te kunnen halen. Niet alleen verdient dat bewondering, het zorgt er tevens voor dat eerder uitgesproken verlangens thans opnieuw bovenkomen: zie dat die Michail Jurowski hier vaker komt, en nog beter: probeer de man te contracteren voor een reeks concerten per seizoen. Helemaal geweldig zou het zijn als Michail Jurowski chefdirigent van het Noord Nederlands Orkest zou kunnen worden. 

Honderdvijftig jaar orkest in Groningen
Die combinatie van, zo nu en dan, toch nog ietwat verborgen, kwaliteiten zou er misschien voor kunnen zorgen dat het Fries-Drents-Groningse muziekgezelschap in de zomer van het eigen jubileumjaar 2012 [1] zou kunnen optreden in de BBC Proms, met onder meer die Zevende van Sjostakovitsj. Ik zal dat daar, bij de BBC in Londen, eens aankaarten. Een paar seizoenen geleden klonk die symfonie onder leiding van Kurt Masur met diens Orchestre de Paris tijdens zo'n Prom op het podium van de Royal Albert Hall. Het werd een uitstekende uitvoering, maar ook niet een nog betere dan het NNO met Jurowski heeft afgeleverd. Simpelweg omdat het niet nog beter kan. Ergo: wat let ze daar, en toch al helemaal als dit ensemble, het oudste symfonieorkest van ons land, dan jubileert.
In fortissimo jubilo, zal ik maar zeggen.

Dat die bepaald niet gemakkelijke en deels, begrijpelijk, agressieve Tiende van de Grote muziek-Rus van de twintigste eeuw goed viel bij de toehoorders in de slechts voor de helft gevulde Oosterpoort-zaal, bleek onder meer uit de doodse stilte tijdens de muziek — en dat maak je alleen mee in uitzonderlijke gevallen.

Uiteindelijk kun je vaststellen dat de combinatie van dit ensemble met deze dirigent wel bijzonder goed moet zijn, want na afloop applaudisseerde zelfs het voltallige orkest voor deze maestro mee in de ovatie van de toehoorders.
Toegegeven, in mijn begintijd als criticus was dat een grote zeldzaamheid: bijna vier decennia geleden deden de toenmalige NFO-leden het voor Hiroyuki Iwaki, na de Vierde van Tsjajkovksi; daarna heb ik het, tot gisteravond, niet weer van ons voltallige orkest meegemaakt. Elders komt het meer en meer voor.
__________
[1] Op 14 november 1862 was het muziekgezelschap in Groningen het eerste in Nederland dat voldeed aan de kwalificatie symfonieorkest.
____________
Afbeeldingen
1. Michail Jurowski, gastdirigent van het NNO in 2010.
Foto overgenomen van diens website.
2. Nikolaj Aleksejev, jarenlang vaste gastdirigent van het NNO, thans gastdirigent van Het Gelders Orkest. Hij nam met dat ensemble in 2009 Sjostakovitsj' Tiende op. (Foto: HGO.)
3. Dmitri Sjostakovitsj. Schilderij van Michael Buter, Groningen, tevens ©. Dit schilderij hing gisteravond aan een zuil in de hal voor de grote concertzaal van De Oosterpoort.