Laatste Lunchpauzeconcert op Martini-hoofdorgel

Drie werken uit de Barok

Op vrijdag 20 augustus, vanaf 12:45 uur, wordt in de Martinikerk aan de Grote Markt te Groningen alweer het laatste van de reeks Lunchpauzeconcerten van dit seizoen gegeven. Organist voor deze gelegenheid is Gert Jan Schipper (geboren 1975), die vier stukken zal voordragen. Drie ervan zijn van evenzovele alom bekende grootheden van het klavier uit de Barok: Dietrich Buxtehude (1637-1707), wiens Preludium in d-klein zal worden uitgevoerd. Die componist is van grote invloed is geweest op hetgeen Johann Sebastian Bach (1685-1750) voor (onder meer) dat instrument heeft geschreven. Papa Bach zelf komt ook aan bod in het derde stuk dat Gert Jan Schipper zal spelen: Toccata, adagio en fuga BWV 564. Daartussenin wordt een compositie van Georg Böhm (1661-1733) gespeeld: Vater unser im Himmelreich. De orgelmuziek van Böhm is in de Martinikerk veelvuldig voorgesteld.

Eigentijdse compositie
Ter afsluiting van het concert, en daarmee meteen van de zomerreeks 2010, zal Gert Jan Schipper een eigen compositie spelen: Improvisatie over Psalm 21, drie variaties en slotkoraal.

Er kan beslist geen twijfel aan bestaan dat de dispositie van het Schnitger/Ahrend-orgel in Groningens hoofdkerk geknipt is voor barokwerken, aangezien die op een dergelijk instrument het beste tot hun recht komen. Dat rechtvaardigt echter niet de conclusie dat het instrument zich niet zou lenen voor werken uit andere perioden van de muziekgeschiedenis, en dat is meer dan eens gebleken met composities tot en met de tweede helft van de twintigste eeuw.

Een kwart eeuw geleden bewees Charles de Wolff dat door een werk van Györgÿ Ligeti op dat orgel te spelen, en dat was niet minder dan een openbaring: alsof er diverse orgels op verschillende plekken in de kerk waren opgesteld — een bijna quadrafonische ervaring.

Overigens is dat effect niet noodzakelijkerwijs afhankelijk van de huidige tijd; verleden week speelde Jochem Schuurman de Derde Sonate opus 24 uit 1865 van August Gottfried Ritter (1811-1885), en daarin werd hetzelfde effect geconstateerd: alsof je middenin het klanken-gebeuren zat. De waardering van het aanwezige publiek was flink wat groter dan gewoonlijk.
Hoewel nog steeds mondjesmaat, wordt er tegenwoordig vaker een eigentijds stuk geprogrammeerd. Dat van Gert Jan Schipper kan, gezien zijn geboortejaar, in principe geen twee decennia oud zijn.

__________

Afbeelding: Gert Jan Schipper, organist en componist.

Nieuw Ensemble met Fluistermuziek van deze tijd — vrijdag in Lutherse Kerk in Stad

Taalverlies en laatste loodjes
Op vrijdag 13 februari, aanvang 20:15 uur, geeft het Nieuw Ensemble in de Lutherse Kerk in Stad een concert dat wordt voorgesteld onder het begrip SHHHT — Fluistermuziek. Fluisterklanken in afwisseling met mysterieuze stiltes, respectievelijk ritselgeluiden: en dat alles speelt zich af in een kleine ruimte die zich bevindt in het grensgebied naar een wereld waar uitsluitend de absolute stilte hoorbaar is. Deze vorm van poëtische muziek hebben we te danken aan de Italiaan Salvatore Sciarrino (geboren in 1947 te Palermo).
Een geheel andere vorm van verlies van uitdrukkingsvaardigheid in woorden (Sprachverlust) — die toch verwantschap vertoont met het bovengenoemde — werd gecreëerd door de Duitse meester der muziek — in dit geval Musica Negativa —, die in verband wordt gebracht met de instrumentale musique concrète; hij heet Helmut Lachenmann (geboren 1935).

Taalvernieuwing
Een andere Duitser — uit de Eems-Dollard regio, en dat is een gebied dat met het Noorden van Nederland sterke banden onderhoudt — Hans-Joachim Hespos, geboren in 1938 te Emden, laat horen dat de zo dikwijls dood verklaarde wereld van Dada springlevend kan zijn, als men er de juiste materialen, het juiste materieel en de juiste tweebenige wezens voor weet te vinden — desnoods in een maanlandschap dat wordt bekeken door een geitje dat voor het raam zit te breien terwijl zijn oudste kater een telegram verstuurt naar de chauffeur van een trolleybus te Stavanger en diens hevig bevriende motoragent een schaakbord tekent met vetkrijt, op het allergrootste kruispunt van de aardkloot, waar het groene stokpaard van de kaartjesknipper wacht op een signaal vanaf het bruggenhoofd waarin wordt gemeld dat de stand van het saldo mortale is — opdat de unklänge für ensemble dan toch ongeschonden uw gehoororganen zullen bereiken.

Roemloos, roerloos? Nodeloos en toonloos?
Ook een fluisteravond spoedt zich, of u wilt of niet, naar een — op de langst denkbare termijn — roemloos einde en zo kan het gebeuren dat u de eerste decennia volgend op het slotapplaus toch nog kunt terug mijmeren over een overpeinzenswaardig gebeuren dat niet als een nachtkaars door een fluistering wordt uitgeblazen maar door een einddoel dat weer stilte is. De initiator daarvan is de Chinese componist Qu Xiaosong, die in 1952 in het zuid-westen van China werd geboren, en veel inspiratie vindt in de filosofie van Lao Tze. Zijn nieuwe oogst aan gelispel wordt geacht daarvan te getuigen.
Hoe stemloosheid stemhebbend kan zijn en zwijgzaamheid een deugd.

Uitvoerenden
Het Nieuw Ensemble staat onder leiding van Wouter Padberg, Marieke van der Ven zal hand- en spandiensten verrichten als tapdancer, Sanne Hunfield strijkt met haren op snaren van een viool, en Jeroen den Herder houdt zich intiem bezig met een ander lid van dezelfde familie: de cello.
Dat gehele fluisterproject is van de grond getild door Mayke Nas.
Geinteresseerden kunnen reserveren via het telefoonnummer van het Grand Théâtre in Gronngen: 050 3140550
Eventuele aanvullende informatie is te vinden op de website van het Nieuw Ensemble.
____________
Afbeeldingen
1. Salvatore Sciarrino.
2. Hans-Joachim Hespos.
3. Qu Xiaosong.