Zwijgende film Carmen met harmoniumbegeleiding

Twee speelfilms
Op vrijdag 27 januari biedt de Lutherse Kerk in Stad, in de reeks Orgel Anders, weer een zwijgende film, die met muziek zal worden begeleid. In mijn jeugd werd dat fenomeen betiteld als stomme film. Met enige regelmaat kunnen we in genoemd godshuis een dergelijke presentatie bijwonen, en deze keer is dat Carmen uit 1915 van de internationaal vermaarde regisseur Cecil B. de Mille (1881-1959).
In die tijd werd, in bioscopen en andere theaters waar films werden voorgesteld, de begeleiding verzorgd door een piano, een bandje ─ in de grote theaters door een echt orkest ─ of een harmonium.
In de Lutherse Kerk gebeurt dat, door de Belgische organist die zich heeft gespecialiseerd in dit genre: Wannes Vanderhoeven.
Er wordt niet alleen op het Van Oeckelen-orgel uit 1902 gespeeld, maar tevens op een harmonium.
Na de pauze volgt een tweede film, die eveneens bijna een eeuw oud is: One Week, uit 1920 van Buster Keaton (1895-1966). Daarin speelt de regisseur zelf de rol van Bruidegom.

Buster Keaton.

Bijzonderheden
De avond begint om 20:15 uur; de toegangsprijs bedraagt 10 euro, respectievelijk 8 euro voor degenen, die gewoonlijk korting genieten op basis van hun status. Gedurende de pauze krijgt men thee of koffie naar keuze aangeboden.
Na afloop is er nog een bijeekomst in de Art Deco Lutherzaal naast de kerk, waar de dan aanwezigen kunnen napraten bij een glas wijn dat hun eveneens wordt aangeboden.

Twee zwijgende films met orgelimprovisatie door Joost Langeveld — vrijdagavond in Lutherse Kerk

Orgelmuziek
Vrijdag 23 januari worden er in de Lutherse Kerk in Groningen twee klassiekers uit de wereld der zwijgende film in de jaren twintig van de vorige eeuw vertoond. Bijzonderheid is dat beide films muzikaal zullen worden begeleid door organist Joost Langeveld — verbonden aan de Grote of Sint Stevenskerk te Nijmegen — die zich o.m. heeft gespecialiseerd in improvisatie bij zwijgende films. De allergrootste klassieker van die periode, Metropolis uit 1927, van Fritz Lang, is reeds eerder door Joost Langeveld met orgelklanken ondersteund. De vertoning start om 20:15 uur.

Ménilmontant
De eerste van de beide zwijgende films is Ménilmontant uit 1926 [1], van de in Estland geboren regisseur Dimitri Karsanov (1899-1957). Het is een avantgardistisch-experimentele rolprent vol poëtische, suggestieve beelden, die het verhaal moeten vertellen van twee zussen die in een arbeiderswijk van het Parijs van die dagen leven. De jongere zuster wordt gespeeld door Nadia Sibirskaïa, de oudste van de twee door Yolande Beaulieu; de jongeman krijgt gestalte in Guy Belmont en verder zien we Jean Pasquier en Maurice Ronsard. Naast de regisseur zelf is Leonce Crouan verantwoordelijk voor het camerawerk. De film werd voor de eerste keer vertoond op 21 september 1928 in Japan.
De kijker krijgt in wezen veel mogelijkheden aangereikt om zelf invulling te geven aan hetgeen hij ziet. Dat en meer tilt de film uit boven de niet zelden slapstickachtige elementen die in diverse van de cinematografische producten uit die periode overheersen door het al te fragmentarische dat overheerst. In het geval van Ménilmontant is dat juist de grotere kracht, doordat voor participatie van de kijker een ruimere marge is opengelaten. Het is geen wonder dat de toch zeer vloeiende lijn in de film, met daartegenover de sterk ritmische aspecten, ervoor hebben gezorgd dat het eindproduct met enige regelmaat als een muzikaal kunstwerk is beschouwd, en dat daardoor musici zich zijn gaan interesseren voor de mogelijkheden die zij met het eigen instrumentarium hebben om te participeren in een nog ruimere opzet voor de vertoning. Dat is met Ménilmontant al eens gedaan: er is een versie in omloop met muzikale begeleiding door Das Exzentrische Filmorchester.
Over de film, die na de pauze zal worden vertoond — Sherlock Jr. uit 1924, van Buster Keaton —, kunt u meer lezen in een artikel op onze zustersite Tempel der Filmkunst.
__________
[1] Ménilmontant is een zeer tot de verbeelding sprekende Parijse wijk, waarin meer verfilmde verhalen of delen daarvan zich afspelen. Meer info daarover op Wikipedia.
Over het jaartal van Ménilmontant geven verschillende naslagwerken en dito sites ook afwijkende jaartallen op. Zowel de periode 1924-25 wordt genoemd, alsook die jaartallen afzonderlijk, maar het jaar van gereedkomen zal ongetwijfeld 1926 zijn. Over de lengte van de rolprent zijn de geleerden het al evenmin eens.
____________
Vrijdag 23 januari 2009, 20:15 uur.
Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, Groningen.
____________
Afbeeldingen
1. Organist Joost Langeveld.
2. Nadia Sibirskaïa als de jongste van de beide zusters in de zwijgende film Ménilmontant.