Zwijgende film Carmen met harmoniumbegeleiding

Twee speelfilms
Op vrijdag 27 januari biedt de Lutherse Kerk in Stad, in de reeks Orgel Anders, weer een zwijgende film, die met muziek zal worden begeleid. In mijn jeugd werd dat fenomeen betiteld als stomme film. Met enige regelmaat kunnen we in genoemd godshuis een dergelijke presentatie bijwonen, en deze keer is dat Carmen uit 1915 van de internationaal vermaarde regisseur Cecil B. de Mille (1881-1959).
In die tijd werd, in bioscopen en andere theaters waar films werden voorgesteld, de begeleiding verzorgd door een piano, een bandje ─ in de grote theaters door een echt orkest ─ of een harmonium.
In de Lutherse Kerk gebeurt dat, door de Belgische organist die zich heeft gespecialiseerd in dit genre: Wannes Vanderhoeven.
Er wordt niet alleen op het Van Oeckelen-orgel uit 1902 gespeeld, maar tevens op een harmonium.
Na de pauze volgt een tweede film, die eveneens bijna een eeuw oud is: One Week, uit 1920 van Buster Keaton (1895-1966). Daarin speelt de regisseur zelf de rol van Bruidegom.

Buster Keaton.

Bijzonderheden
De avond begint om 20:15 uur; de toegangsprijs bedraagt 10 euro, respectievelijk 8 euro voor degenen, die gewoonlijk korting genieten op basis van hun status. Gedurende de pauze krijgt men thee of koffie naar keuze aangeboden.
Na afloop is er nog een bijeekomst in de Art Deco Lutherzaal naast de kerk, waar de dan aanwezigen kunnen napraten bij een glas wijn dat hun eveneens wordt aangeboden.

In Lutherse Kerk: Severijn ─ geniaal of gestoord?

Een veelzijdig duo
Musica Antiqua Nova presenteert op zaterdag 19 november het laatste concert van 2011 in het seizoen 2011/2012, zoals gebruikelijk in de Lutherse Kerk te Groningen. Daarin treedt het duo Severijn op met het programma Geniaal of gestoord?

Severijn werd opgericht in 1998 door de tweeling Judith en Tineke Steenbrink. Laatstgenoemde speelt orgel en klavecimbel, de andere helft van het eeneiige stel heeft de viool als instrument.

Muzikale achtergronden
Sedert het bovengenoemde jaartal vormen de beide vrouwen een officieel duo, maar hun muzikale achtergrond bestaat sinds hun vroegste jeugd: doordat ze in een muzikaal gezin zijn opgegroeid met een groot huis waarin diverse instrumenten verspreid waren opgesteld ─ harp, accordeon, cello en een Gaveau-piano ─ en de menselijke stem eveneens als instrument werd ingezet, was het scala aan mogelijkheden zeer gevarieerd.Het seizoensprogramma van MAN vermeldt dat de muziek "direct bij je binnen" dringt en je "niet meer loslaat". Muzikale ideeën volgen elkaar zodanig op dat de indruk zou kunnen ontstaan geen van de onderdelen met de andere te maken heeft. Een spannend avontuur!

Bloemsierkunst
De vaste bezoekers van de concerten van Musica Antiqua Nova in de Lutherse Kerk in Stad zullen hebben vastgesteld dat er op de linker hoek van het podium steeds een staaltje bloemsierkunst is geplaatst. Beeldend kunstenares Joukje Pees verzorgt dit element.

Luthers Bach Ensemble: Hohe Messe in kleine bezetting, tijdens de komende dagen tweemaal

Abdijkerk Aduard.

Twee dagen achtereen
Het Luthers Bachsensemble, onder leiding van Tymen Jan Bronda,  voeren de komende dagen tweemaal de h-Moll Messe (Mis in b-klein) van Johann Sebastian Bach (1685-1750) uit, op zaterdag 12 november, vanaf 19:30 uur, in de Abdijkerk van Aduard. De zondagochtend daaropvolgend wordt de uitdaging voor een tweede keer aangegaan, in de ─ voor vele concertbezoekers in Stad en Ommeland vertrouwde ─ entourage van de Lutherse Kerk in de Haddingestraat van Groningen, binnen de Cantatedienst welke op die zondag de dertiende november, zoals gebruikelijk, om 10:00 uur zal beginnen.
Het Luthers Bachsensemble zou die naam niet (moeten) dragen indien de musici niet in eerste instantie belangstelling voor het oeuvre van Papa Bach zouden koesteren en wel zodanig dat die ook leidt tot actieve deelname in projecten.

Omvangrijk doch bescheiden

Ornament ter
rechterzijde op
de website van
Luthers Bach
Ensemble.

Reeds eerder ─ gedurende de afgelopen vijf jaar; ergo: vanaf het begin van het bestaan van dit ensemble ─ hebben de instrumentalisten en vocalisten van het hier genoemd ensemble reeds vier Lutherse missen van geringere omvang gezongen en gespeeld; nu is de tijd gekomen om de "grootste en mooiste mis" van deze componist "op de lezenaar" te leggen en voor de gevolgen van die, zo simpel lijkende, daad in te staan, met een interpretatie die in zowel de Abdijkerk van Aduard, alsook in de vertrouwde omgeving van de eigen gebeds- en eveneens concertruimte, op de juiste wijze tot klinken zal komen.
Men heeft gekozen voor een kleine bezetting, en dat is in ieder geval dichtbij Bach. Het barokorkest zal voor u spelen in enkele bezetting, het kleinkoor bestaat voor deze gelegenheid uit zestien zangers. Solistische medewerking zal worden verleend door
Stefanie True ─ sopraan
Satoshi Mitsukoshi ─ tenor
Andrew Hallock ─ altus
Jussi Lehtipuu ─ bas

Guildford Cathedral-koor vrijdag in Lutherse kerk

Britse traditie
Veel liefhebbers van koorzang ─ met name degenen die voorkeur hebben voor gewijde muziek ─ bleken zeer gesteld op hetgeen David Wilcox met zijn King's College Choir in Cambridge heeft gepresteerd, nu alweer een halve eeuw geleden. Hun grootste succes, in ieder geval in ons land, doch beslist niet alleen daar, behaalden dirigent en zangers met hun opname van The Psalms of David. Sedertdien zijn er nogal wat zanggroepen ─ en niet in de laatste plaats kathedrale jongenskoren ─ uit de schaduw getreden.
Zo'n rijkdom in Groot-Brittannië en ─ als gevolg van de aanwezigheid van moderne middelen van communicatie, die vrijwel dagelijks geavanceerder worden ─ tevens in het grootste deel van de rest van onze globe, is kunnen ontstaan doordat jongens vanaf zeven jaar dagelijks muzieklessen krijgen en allengs worden gevormd tot professionele zangers die elke dag hun stem laten horen tijdens de diensten in de talrijke kerken in Engeland en de rest van Groot-Brittannië. Die vakzangers ─ en dat geldt voor alle stemmen ─ hebben een conservatorium-opleiding en zijn vaak begonnen als jongenssopraan in een der koren van de vele kathedralen.

Speciaal gecomponeerde koormuziek
De mannen, eenmaal volwassen, zingen ─ bij het grootste gedeelte van de kathedralen in hun land ─ elke week in ieder geval één zogeheten evensong, maar dan zonder jongens. [1]
Het ligt voor de hand dat er dan ook veel muziek is gecomponeerd voor die gelegenheid. In ons land is dergelijke muziek relatief onbekend, en derhalve nog deels onbemind, maar mag men er dientengevolge niet van uitgaan dat dit zo moet blijven. Een kennismaking zou dan ook een openbaring kunnen zijn.
Degenen die wel graag eens met deze vorm van hoogwaardige vocale muziek in aanraking willen komen, krijgen op vrijdag 21 oktober in de Lutherse kerk te Groningen. De Guildford Cathedral Lay Clerks ─ dat is de officiële naam van deze groep zangers ─ geven daar een concert met koorwerken uit een periode, die is begonnen in de Renaissance en loopt tot in onze dagen. In Sorrow and in Joy ─ music for men's voices luidt het motto.

Componist Thomas Tallis.

Dit mannenkoor zal niet alleen de Lamentations [2] van Thomas Tallis (ca. 1506-1585) zingen, maar tevens great Lord of the Lords van de Ierse musicus en leraar Charles Wood (1866-1926), alsmede diverse andere stukken, zoals het Ave Maria van Franz Xaver Biebl (1906-2001).
Meer daarover kunt u lezen door hier te klikken.

De zangers
De groepering Guildford Cathedral Lay Clerks telt negen zangers: drie countertenors, drie tenoren en drie bassen, die als dubbel-koor fungeren en elk een eigen stem zingen, zoals dat in de koorbanken van een katholieke kerk gebeurt. Paul Provost, die assistent-organist van genoemde kathedraal is ─ heeft de leiding van deze mannelijke zanggroep.
Het concert in de Lutherse kerk op vrijdag 21 oktober begint om 20:00 uur.
__________
[1] In een enkel geval gaat het echter om meisjes.
[2] Naar het Bijbelboek Klaagliederen van Jeremia, gecomponeerd na 1559.

Van Swieten Society treedt deze zaterdagavond op in Lutherse Kerk Stad met Violoncello all'Inglese

Misverstanden
Enig geharrewar heeft ervoor gezorgd dat men niet meer zo zeker was of het voor dit seizoen geplande eerste optreden van de Van Swieten Society in de Lutherse Kerk in Groningen wel zou doorgaan, aangezien enerzijds in het seizoensprogramma van Musica Antiqua Nova er geen optreden in de chronologische vermeldingen stond (wel een advertentie van Van Swieten achterin), en voor de lezers van de fraaie krant van Van Swieten zelf er een andere datum werd genoemd.
Om nu alle twijfels uit de weg te ruimen, zij er hier nogmaals aan herinnerd dat het geplande concert in de Lutherse Kerk in Stad gewoon doorgaat, op zaterdag 15 oktober, vanaf 20:15 uur.

Meer over deze reeks van Van Swieten in dit seizoen, met de voor de vier series overkoepelende titel Romantische Reuzen, vindt u in ons artikel op de zustersite Muziek en mensen van heden.

Geen overbekende namen
Dat onbekend niet per definitie mag leiden tot onbemind, hebben diverse optredens van de Van Swieten Society ruimschoots aangetoond, en zolang deze groepering een mogelijkheid van bestaan wordt geboden, zal deze het bestaansrecht daarvan steeds opnieuw bewijzen.
Het concert in Groningen wordt geopend met het Divertissement nr. 2 in A-groot, gecomponeerd in 1811 te Moskou door John Field (1782-1837), te spelen door vijf van de zes optredenden: 2 violen, altviool, cello en piano.
Ferdinand Ries (1784-1838) is de volgende muziekmeester op het programma. Van hem speelt Bart van Oort met één der beide cellisten samen: Zes Russische Airs met variaties, opus 72, voor piano en cello, gecomponeerd in 1812 te Sint Petersburg.

Vervolgens spelen drie van de zes deelnemende musici [1] in deze serie Violoncello all'Inglesede Serenade voor twee celli en piano uit van Alfredo Piatti (1822-1901). [2]
Het concert zal worden besloten met een werk van de Engelsman William Sterndale Bennett. Meer daarover vindt u in een bovengenoemd artikel (met de link) van heden op onze zustersite Muziek en mensen. Daarin staan weer andere gegevens over het geheel dan u in deze bijdrage kunt lezen.
__________
[1] De deelnemende musici aan deze reeks concerten onder het motto Violoncello all'Inglese zijn
Heleen Hulst en Sara DaCorso (viool)
Örsze Adam (altviool)
Job ter Haar en Jan Insinger (cello)
Bart van Oort (piano)
 [2] De website, gewijd aan leven en oeuvre van Alfredo Piatti, noemt geen jaartal van ontstaan bij deze compositie.
__________
Afbeeldingen
1. Voorplat van seizoensprogramma en concertprogrammaboekjes van Musica Antiqua Nova, Groningen.
2. De Duitse componist Ferdinand Ries.
3. Componist en cellist Alfredo Piatti. Afbeelding overgenomen van de officiële website van Alfredo Piatti.
__________
NASCHRIFT zaterdag 15 oktober: Als gevolg van fysiek malheur van pianist Bart van Oort is het concert in de Lutherse Kerk van deze dag afgelast. Zodra we meer info hebben over de resterende concerten in deze reeks, zullen we daarop terugkomen in een separate bijdrage.

Ensemble Fortuna zondagmiddag in Lutherse Kerk

Een muzikaal luilekkerland
Zes eeuwen geleden waren er, anders dan vandaag de dag het geval is, in Italië allerlei 'fondsen' beschikbaar ter stimulering van de kunst, en niet in de laatste plaats voor de muziek, de meest mysterieuze en daardoor tegelijkertijd de meest onbeschrijflijke aller kunsten, hoezeer scribenten van naam en faam dat soms ook proberen, en dat ook vooral moeten blijven doen.
Genoemd land was onderverdeeld in tal van vorstendommen en andere afgebakende gebieden die in handen waren van edelen of wat daarvoor moest doorgaan. En, ook en vooral in deze context, mogen we de moederkerk met haar overweldigende invloed op de maatschappij niet vergeten. Aan de ene kant werd die invloed uitgeoefend ten detrimente van de vrijheid van het individu, maar daar stond tegenover dat de macht en invloed werd aangewend ten faveure van de cultuur in het algemeen en de muziek in het bijzonder. Al die instituties beschikten over voldoende middelen, ja zelfs over geld in overvloed. Een, door rancune jegens cultuur handelende, staatssecretaris, gedreven door wensen en verlangens tot destructie ─ alsmede door de wil deze verlangens in daden om te zetten ─ kende men er niet. Het begrip financieel-economische crisis kwam in de woordenboeken niet voor, simpelweg als gevolg van het ontbreken daarvan in de dagelijkse praktijk: kortom, er heerste in die context een situatie om ─ ook zes eeuwen na dato ─ met intense afgunst naar om te zien.

Guillaume Dufay, links bij het orgel. Rechts zien we de
componist Gilles Binchois (ca. 1400-1460) met een harp.
De afbeelding is afkomstig uit een miniatuur van 1440
die zich bevindt in de Bibliothèque Nationale te Parijs.

Guillaume Dufay en Johannes Ciconia
Het zal niemand verbazen dat in andere streken van ─ het ook toen op geen enkel punt waarlijk verenigde ─ Europa, op interesse en meer dan dat kon rekenen; dat wil zeggen dat diverse, en niet in de laatste plaats Vlaamse, meesters ─ welke toen Nederlandse componisten heetten en waren ─ zich van de situatie wel eens persoonlijk op de hoogte wilden stellen van de onbegrensde mogelijkheden in de geografische laars van het Avondland.
Johannes Ciconia (1370-1412) [1] en Guillaume Dufay (1397-1474) zijn voor hun inspanningen dienaangaande rijkelijk beloond met alleen al eigen werken uit die tijd en die omgeving, welke niet ten onrechte als geniaal worden bestempeld.
Die twee musici zijn erin geslaagd een amalgaam te scheppen van uiteenlopende stijlen uit Vlaanderen, Frankrijk en hun eigen Vlaamse gebied. Daardoor werd muzikale innovatie gerealiseerd met een compositorische expressie, welke een uiting van geslaagde globalisering is gebleken, zij het dat het fenomeen zich binnen één werelddeel afspeelde.
Onder het motto Adieu ces bons vins stelt het Ensemble Fortuna ons een muzikale reis voor door het laat-middeleeuwse Europa. Alle stijlen en genres van die periode komen aan de orde, variërend van de toenmalige gevestigde koorscholen [2] van de Lage Landen tot in de door pracht en praal zich onderscheidende Italiaanse hoven en kerken in de fraaiste steden van dat land.

Ensemble Fortuna, hier nog met een heer als vielle-speler.

Musica Antiqua Nova heeft een optreden van Ensemble Fortuna georganiseerd voor de middag van zondag 25 september vanaf 15:00 uur, in de Lutherse kerk van Groningen. [3]
Het Ensemble Fortuna bestaat uit
Hilde van Ruymbeke ─ sopraan
Christopher Kale ─ tenor
Elly van Munster ─ plectrumluit
Cassandra Luckhardt ─ vielle
Jacqueline Dubach ─ consortfluiten; tevens artistieke leiding.

Vielle. Hedendaagse reproductie van het instrument zoals dat te
zien is op een schilderij van Hans Memling (ca. 1430/1440-1494).

[1] Johannes Ciconia was niet alleen componist maar eveneens een vooraanstaand muziektheoreticus.
[2] Vaak wordt het adjectief kathedrale toegevoegd aan dit begrip. Aangezien er in die tijd nog geen sprake was van een hervorming of Hervorming, mag men er altijd van uit gaan dat deze binnen de katholieke kerk en met name in kathedralen waren gevestigd.
[3] Musica Antiqua Nova hanteert gratis toelagang tot de concerten voor jongeren tot achttien jaar; een initiatief dat navolging verdient.

Jos van der Kooy speelt orgelwerken van Liszt

De regelmatige bezoekers van concerten in de Lutherse Kerk in de Haddingestraat van onze metropool zullen het allemaal wel weten. Na afloop ligt er op de tafel, die voorafgaande aan concerten als balie dient, veel informatiemateriaal, en als het even meezit, ligt daar niet alleen het gebruikelijke, fraaie drukwerk, maar een enkele keer vindt men er ook nog een stapeltje fraai vormgegeven posters met daarop de aankondiging van komende concerten, waarover men zich eveneens mag ontfermen. Hieronder hebben we, als gegevens met betrekking tot het concert van vrijdag 25 februari zo'n poster afgebeeld.
Meer informatie hierover is te vinden in een artikel van woensdag 23 februari, te vinden op onze zustersite Tempel der Toonkunst.

__________
Een Nabeschouwing, opgenomen op onze zustersite, is hier te lezen.

Quatuor de Paris zaterdagavond in Lutherse Kerk

In de serie concerten die de stichting Musica Antiqua Nova dit seizoen aanbiedt, en waarvan het merendeel in de Lutherse kerk te Groningen wordt gerealiseerd, komt op zaterdag 12 februari het Quatuor de Paris in genoemde accommodate optreden met kwartetten van de beide grootmeesters der Wiener Klassik — welke niet zelden, doch geheel ten onrechte, als Wiener Schule wordt gekwalificeerd, omdat deze benaming veel later aan de die tijd dominerende componisten aldaar werd opgedrongen [1]  —: Franz Joseph Haydn (1732-1809) en Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791).

Quatuor de Paris, bestaande uit François Fernandez, primus; Stéphanie Paulet, tweede viool; Gabriel Grosbard, altviool; Jérôme Huille, violoncello.

Achtergronden
Van de talrijke strijkinstrumenten die, vooral in de Oriënt hebben bestaan gedurende de late Middeleeuwen, is in het avondland — althans in de klassieke concertpraktijk en he dagelijks leven — niet echt veel meer overgebleven dan de categorie die met de soortnaam viool wordt aangeduid, en in enkele varianten overeind gebleven is: de viool, de altviool, de cello en de contrabas.
In één der meest intense vormen van samenspelen die er in de muziekwereld bestaat, het strijkkwartet, komt de contrabas niet voor, al zijn er vanzelfsprekend combinaties — denkbaar en tevens gerealiseerd — waarin vier strijkinstrumenten samenspelen, inclusief de contrabas.
Men mag er zelf over fantaseren hoe een dergelijk kwartet zou kunnen worden samengesteld, en — mocht het van toepassing zijn vanwege de bestaande potentie — er voor gaan componeren.

Aanvangstijd
In het jaarprogramma van Musica Antiqua Nova staat dit concert aangekondigd voor 16:00 uur in de namiddag; dat is echter niet juist: het concert begint gewoon om 20:15 uur. Weliswaar heeft de secretaris van MAN, Dato Steenhuis, de bezoekers van het vorige concert deze omissie medegedeeld, maar er zijn mogelijkerwijs nog mensen die toen niet aanwezig waren en nu het concert van het Quatuor de Paris wel willen bezoeken, bij voorbeeld de liefhebbers bij uitstek van strijkkwartetten.
__________
[1] Dit werd vooral het geval toen Arnold Schönberg, Alban Berg en Anton von Webern samen een Wiener Schule gingen vormen en er van buitenaf — en derhalve alweer — ten onrechte de benaming Neue, resp. Zweite Wiener Schule als een epitheton ornans werd 'opgeplakt'.

Concert in de reeks Orgel anders met Jehan Alain

Organiste Leonore Lub.

In het omvangrijke Lexikon der Interpreten klassischer Musik im 20. Jahrhundert komen we de naam Jehan Alain (1911-1940) niet tegen, die van zijn zuster Marie-Claire (geboren 1926) daarentegen wel. Hoewel dat laatste geenszins onterecht is, moeten we die kwalificatie wel van toepassing achten op het ontbreken van de geprononceerde organist — en veelzijdige componist — die Jehan Alain is geweest. Mede door zijn zeer vroegtijdige praktijkervaring — reeds als elfjarige mocht hij tijdens erediensten de vaste organist vervangen — heeft hij al heel jong zijn steentje bijgedragen aan de wereld der klassieke muziek.
Mede daarom is het een goede zaak dat de Stichting Vrienden Lutherse Kerk Groningen in de reeks Orgel anders als vierde van de in totaal zes concerten omvattende reeks in het seizoen 2o10/2011 een concert wijdt aan de nagedachtenis van Jehan Alain die op 3 februari 1911 werd geboren. In genoemde serie wordt op vrijdag 28 januari (aanvang 20:15 uur) het één en ander uit het oeuvre van Jehan Alain voorgesteld.
Daartoe treden aan: de organiste Leonore Lub — die, alweer een tijd geleden, aan het Nood Nederlands Conservatorium heeft gestudeerd — en bij deze gelegenheid het Van Oeckelen-orgel uit 1896 zal bespelen: solo en als ondersteuning van Consensus Vocalis onder leiding van Klaas Stok.

Klaas Stok, dirigent van het koor
Consensus Vocalis.

Het programma bestaat, wie verwacht iets anders, voornamelijk uit werken van Jehan Alain. Het koor zingt een deel van de minder bekende koorstukken van genoemde componist a capella. Tevens zullen enkele werken van tijdgenoten van deze componist worden uitgevoerd, van onder meer Maurice Duruflé (1902-1986).
__________
Zie tevens het artikel op onze zustersite Muziek en mensen.

Kameropera: zaterdag bij Musica Antiqua Nova

De Franse dramaschrijver uit de
zeventiende eeuw: Pierre Corneille.

Jean-Baptiste Lully
Nadat Jean-Baptiste Lully (1632-1687) in Frankrijk eenmaal vaste grond onder de voeten had gekregen door al hetgeen hij van zijn kunnen had getoond, en door zijn Ballets de Cour, kreeg hij steeds meer mogelijkheden. Eén en ander leidde als tot vormen van, soms verregaande, samenwerking met roemrijke theaterpersoonlijkheden: de grote schrijvers van die sector.
Dat werden Pierre Corneille (1606-1684), en Molière (1622-1673) die in werkelijkheid Jean-Baptiste Poquelin heette. Vervolgens werd Lully avanceerde tot de mest glansrijke representant van de"muziek op het toneel'. Met laatstgenoemde dramaschrijver creëerde Lully een groot aantal opéra-ballets.

Les Sentiments met Le triomphe de l'amour. . . . .

Vol gepaste trots laat Musica Antiqua Nova weten dat het eindelijk is gelukt om in de programmering een opera op te nemen. Dat gebeurt door het ensemble Les Sentiments. Aangezien de gebruikelijke ruimte waarin het optreden wordt verzorgd, ook deze keer de Lutherse Kerk in Groningen is, mag men toneelmatig geen breed opgezet spektakel verwachten, maar gelukkig is dat ook benodigd om op niveau te kunnen werken. Bovendien zegt een kleine bezetting en een ingetogen uitvoerde handeling niets over het ontbreken van het vereiste niveau. Uitgevoerd wordt thans Le triomphe de l'amour van Jean-Baptiste Lully.

Het ensemble Les Sentiments: van links naar rechts ziet u Elisabeth Dobbin, sopraan; Matthias Hemm, bariton; Anne-Marie Dragosis, klavecimbel, Eugène Michelangeli, klavecimbel.

Enige jaren geleden werd in diezelfde ruimte getoond dat het met relatief weinig middelen en een beperkte ruimte toch heel goed kan: met de Europese première van de kamerversie van de opera Hedda Gabler (2006) van de Noorse componist Eyvind Buene.

__________

Zie tevens, mede voor aanvullende informatie, de bijdrage op onze zustersite Tempel van het Muziektheater. Een recensie kunt u na zaterdagavond verwachten op de, eveneens aan deze gelieerde site Muziek en mensen.