'Vergeten portretten' uit 1944 van Ruurd Elzer, en daarnaast nog vijf stadsgezichten van Groningen

Twee echtelieden
Toen ik — nu 46 jaar geleden — een bevriend echtpaar voor de eerste keer thuis bezocht — voor die tijd waren alle contacten steeds beperkt gebleven tot afwisselend één van de twee boekwinkels die zij samen in het centrum van Groningen dreven —, was het eerste dat me in hun ruime woonkamer in het oog viel, een tweetal portretten van de beide bewoners, in 1944 geschilderd door de inmiddels Groninger kunstenaar Ruurd Elzer (Sneek 1915- Groningen 1995), die toen reeds veertien jaar in de Stad woonde, nadat hij als vijftienjarige uit Lemmer naar 't Zandt in Groningen was verhuisd. De beide Bloemsma-protagonisten waren weliswaar in hetzelfde jaar geschilderd, maar er was wel een onderscheid in het materiaal waarop de beide portretten waren vervaardigd. Dat van Jan Bloemsma, toen 35 jaar oud, is in olieverf op linnen, dat van Bertha Bloemsma-Munneke — die in de bewuste oorlogsperiode 28 jaar was geworden — is weliswaar op iets grover materiaal, maar bevestigd op een houten ondergrond, die aan de achterzijde nog eens was gebruikt voor een ander schilderdij, eveneens een stuk van Ruurd Elzer.
Na enkele verhuizingen kwam het echtpaar Bloemsma in 1972 één van de zuidelijkste straten van Groningen terecht, en in de toen heel wat grotere woonkamer werden ook de andere stukken van Ruurd Elzer aan drie verschillende muren bevestigd. Tot relatief korte tijd na het overlijden van de laatste der beide echtelieden in 2003, heb ik die zes of zeven stukken met grote regelmaat gezien. Ze pasten uitstekend in de unieke entourage, die overigens voor veel mensen aanmerkelijk te druk was door de overdaad aan snuisterijen en voorts een enorme verscheidenheid aan andere onalledaagsheden.

Tekeningen
Overigens moet Jan Bloemsma nog meer werk van Ruurd Elzer hebben gehad. Ik kwam hem eens tegen toen hij van zijn dagelijkse gang — naar de tikker met gegevens over de aandelenkoersen in de hal van een bankgebouw aan de Grote Markt — terugkeerde en in gezelschap was. Hij drukte me enkele langwerpige grijze druksels in handen. "Kijk, nog van een kennis van jou." Een vijftal Elzer-tekeningen die Bloemsma voor speciale mapjes had laten drukken en daarvan net het restant van de drukkerij had gehaald. Daarop afgebeeld stonden van boven naar beneden, voordat de stroken werden versneden tot vijf stukken op briefkaartformaat: het bekende Kaaspakhuis in de bocht van de Westerkade; Zicht op het Hooge der Aa met de Der Aa-toren op de achtergrond; Noorderhaven met zicht op de Der Aa-toren; het Hoofdstation met trolleybus bij de Buswachtkamer, gezien vanaf de Ubbo Emmiussingel; Sigarenzaak van Jan Smit aan de zuidzijde van de Grote Markt met delen van de beide aangrenzende panden. Die bewuste gevel is thans in een rode tint geverfd, zoals dat in de dagen van weleer het geval is geweest. Weliswaar zijn de verhoudingen niet helemaal realistisch, maar het zijn nog steeds getekende getuigen van een vervlogen tijd.



De erfgenaam van de schilderijen van het echtpaar Bloemsma, een man die zelf niet het geringste gevoel voor kunst had, meldde dat hij al die Elzers, en ook de beide stukken van Hendrik Nicoaas Werkman (1882-1945), alleen voor flinke bedragen van de hand wilde doen, en ze tot die tijd in pakpapier in een inloopruimte tussen twee kamers — dus onttrokken aan het daglicht — zou parkeren. Ik moet dan ook vrezen dat deze niet zo snel in het circuit zullen opduiken zolang er niet iemand bereid is die de huidige eigenaar twee tot drie keer de realistische verkoopwaarde te bieden.
____________ 
Afbeeldingen
1. Uitgever-boekhandelaar en dito grossierJan Bloemsma, geschilderd door Ruurd Elzer in 1944. Elzer werd een jaar later officieel lid van de kunstkring De Ploeg. (Foto: Sergej Wallisch.)
2. Gezicht op het kaaspakhuis aan de Westerkade, waarin op de begane grond thans een computerwinkel is gevestigd.