Eeva Koskinen speelt Vioolconcert van Aram Chatsjatoerjan vijf dagen achtereen met NNO

Eerste concertmeester
van het NNO,
Eeva Koskinen, is vijf
avonden soliste in het
Vioolconcert van
Aram Chatsjatoerjan.

Eeva Koskinen als soliste

De gekste spellingen van de naam van de Armeen Aram Chatsjatoerjan (1903-1978) komen we tegen bij orkesten, platenmaatschappijen en recensenten. De enige juiste Nederlandse transliteratie vindt u hierboven. Aangezien we Nederlanders zijn is er geen enkele reden een Duitse, Engelse, Franse of nog andere spelling te hanteren, of — erger nog — een combinatie van allerlei verschillende.

De naam Chatsjatoerjan komt hier zo prominent naar voren, aangezien diens Vioolconcert de komende week, dinsdag 30 november tot en met zaterdag 4 december vijf avonden achtereen zal worden gespeeld door Eeva Koskinen, eerste concertmeester van het Noord Nederlands Orkest, alle vijf keer met dat eigen ensemble, onder leiding van Michel Tabachnik.
Over het Vioolconcert van deze Armeen hebben we, in verband met concerten door hetzelfde symfonieorkest, al eens eerder gepubliceerd, onder meer in een artikel op onze zustersite Tempel der Toonkunst, op 29 januari 2008.

Dvořák en Brahms

Het optreden wordt geopend met het symfonisch gedicht De Woudduif van Antonín Dvořák. Meer over die compositie kunt u hier lezen. Na het vioolconcert in kwestie en de daarop aansluitende pauze, wordt de Derde Symfonie van Johannes Brahms uitgevoerd. Een uitgebreid artikel daarover is te vinden op de fin de siècle cultuur-website All art is quite useless. Dat heb ik daar op 9 augustus 2007 opgenomen. Een nabeschouwing op het eerste concert in de reeks van drie die het orkest verleden week heeft gespeeld — met alleen een andere compositie in plaats van het concert van Chatsjatoerjan — is op deze site te vinden.

Johannes Brahms.

Het concert wordt viermaal gegeven in het eigen speelgebied van het ensemble en daartussenin eenmaal in Duitsland, in de Festhalle te Viersen, vrijdag 3 december.
De tournee begint op dinsdag 30 november in Schouwburg Ogterop te Meppel, en wordt vervolgd op woensdag 1 december in De Muzeval te Emmen [1]. Daarna is Theater Geert Teis in Stadskanaal aan de beurt, op donderdag 2 december. De tournee wordt afgesloten op zaterdag 4 december in De Tamboer te Hoogeveen.

_________

[1] In De Muzeval te Emmen dirigeerde Chatsjatoerjan het (toenmalige) Amsterdams Philharmonisch Orkest in (onder meer) dat eigen Vioolconcert (met Viktor Pikaizen als solist), op 2 oktober 1972.

Gedachten in gedichten over fenomeen Blond

Onze stedelijke poëet Hans Bauer, die echter geen stadsdichter is geworden, voorziet ons zo en en dan van nieuwe bijdragen. Deze keer een reeks poëtische ontboezemingen met betrekking tot het fenomeen Blond dat in tal van gevleugelde woorden reeds een rol speelt. Laten we zeggen: Geduchte gedachten in gedichten.

Geheugen
Het grijze blondje
Kon niet weten
Dat ik haar domheid
Was vergeten


Slim
De domme ravenzwarte
Wou niet leren
Dus koos zij in de toekomst
voor blonderen


Fantasie
A-typisch blond
Dus met verstand
En straks dan staat
Het ijs in brand


Naklap
Het blonde vuurwerk
werkte pas
als 't vuurwerk
afgelopen was


Logisch
Is twee maal blond
Tweemaal zo dom?
Nee, 't is binair
Dus andersom
__________
Voor meer gedichten van Hans Bauer zij hier verwezen naar een artikel uit 2009 op deze site.
Aan het eind daarvan wordt u, opnieuw via links, doorverwezen naar oudere bijdragen van Hans Bauer.
Voor enkele aforismen van dezelfde pennenlikker kunt u terecht op onze zustersite Tempel der wijze woorden.

Tournee Van Swieten Society doet Groningen aan

De van oorsprong Poolse
componist Fryderyk
Chopin (1810-1849).

Chopin en het belcanto

In de Lutherse Kerk van Groningen wordt op zaterdag 27 november de tournee van de Van Swieten Society voortgezet, die op donderdag 11 november in het Belgische Ruiselede, bij Piano's Maene, is begonnen. Het programma draagt als motto Molto Allegro, en is in de maand november reeds drie maal in Nederland uitgevoerd in de randstad. Maandag 29 november treedt het drietal musici dat deze keer het concert verzorgt, in Utrecht op. Voorjaar 2011, in april, is De Vereeniging in Nijmegen nog aan de beurt.

Het programma heeft het predikaat Chopin en het belcanto gekregen, mede omdat het 200 jaar geleden is dat Fryderyk Chopin werd geboren — en 2010 derhalve Chopin Jaar is — en er rondom die componist van Poolse oorsprong van alles gebeurde in de directe muzikale omgeving van de virtuoos en, al dan niet gewilde, hartendief. Daarvoor hoeven we alleen maar een blik te werpen in een periode die bijna twee eeuwen achter ons ligt. Eén ander speelde zich eerst af in de Franse hoofdstad, één der belangrijkste muziekcentra in West-Europa.

Molto allegro

De Van Swieten Society kan in wisselende bezetting optreden: vanzelfsprekend in eerste instantie afhankelijk van het programma en daarnaast van de beschikbaarheid van de musici die deel uitmaken van het gezelschap. Het Molto Allegro in het kader van Chopin en het belcanto is afhankelijk van vier musici uit deze groepering, al zijn er voor de uitvoering van het programma op zich slechts drie instrumenten en de daarbij behorende bespelers benodigd: een viool, een cello en een fortepiano. 

Violist Igor Ruhadze speelt in vier van de 

zes concerten tijdens deherfsttournee van 

de Van Swieten Society met een programma 

rond Fryderyk Chopin.

Die vioolpartijen kunnen echter niet tijdens alle zes concerten door dezelfde musicus worden ingevuld, respectievelijk uitgevoerd, en daarom zijn er twee spelers nodig: Igor Ruhadze zal zijn kunsten vertonen en verklanken in Ruiselede (11 november), in Egmond aan den Hoef (19 november), in Utrecht (29 november) en in Nijmegen (april 2011). In Amsterdam (21 november) en Groningen (27 november) wordt de stoel van de violist bezet door Josje ter Haar. Cellist in alle drie programma's is Job ter Haar.

Programma

Tussen de in totaal acht componisten — vier voor en vier na de pauze — komt de naam Chopin drie keer voor. Het gehele programma van de avond vindt u hieronder. Interssante, toelichtende teksten staan op de website van de Van Swieten Society.

Rossini	Ouverture Guillaume Tell (arr. viool en piano, 1830)
Boieldieu	Uit: Pianotrio op. 5 in D deel 1 allegro
Chopin	Nocturne op. 27/1 in cis mineur
Kalkbrenner	Uit: Pianotrio op. 26 in Bb maj (1817) deel 1 allegro moderato
pauze
Chopin	Uit: Pianotrio in g min, op. 8 deel 3 Adagio
Paganini	Fantasie op de G-snaar over Rossini’s Mose in Egitto voor viool solo
Chopin	Nocturne op. 9/2 in Es voor cello en piano (arr. Franchomme)
Donizetti	Pianotrio in Es (1817).

Rijk geschakeerd weekeinde in Atelier Zonneschijn

Opening
In het weekeinde van vrijdag 12 tot en met zondag 14 november wordt in de voormalige gereformeerde kerk De Garf, naast Atelier Zonneschijn van Salustiano Martha aan de Zonnelaan in de wijk De Paddepoel in Stad, een korte, maar ruim opgezette expositie gehouden van de kunstenaarsgroep Zonneschijn, aangevuld met enkele gast-exposanten, en daarnaast nog tal van activiteiten die alle een discipline in het brede scala van de — al dan niet beeldende — kunsten vertegenwoordigen.

Lenze Hofstee van de beheerfirma Carex
wees op het belang van een centrum (als
Trefkoel) voor kunst en cultuur in de wijk.

De officiële opening, voor alle deelnemers van de manifestatie, pers en genodigden werd op de avond van Sint-Maartensdag gerealiseerd.
De weersomstandigheden — regen en storm, nu eenmaal behorende bij de maand november — hebben er ongetwijfeld voor gezorgd dat menigeen met het goede voornemen, acte de présence te geven, binnen de eigen muren is gebleven. [1]
Na een kort, inleidend woord van de organisator zelf gaf Salustiano Martha de microfoon aan Lenze Hofstee van Carex, beheerfirma met inmiddels zo'n vijftienhonderd objecten. [2] 
Terecht wees de spreker op het grote belang van een fenomeen als (de voormalige) Trefkoel [3], waarvan Atelier Zonneschijn een onderdeel is, en de mogelijkheden die een dergelijk centrum in de huidige vorm — met diverse, vooral jonge, kunstenaars en kleine bedrijven, welke eveneens vooral aan vormen van kunst zijn gelieerd — te bieden heeft ten faveure van de leefbaarheid in de wijk en eventueel eveneens van de aangrenzende woongebieden. Zo kunnen de betrokkenen in principe vanuit de eigen wijk zorgen voor verdere invulling van leemten in datzelfde gebied, al zal niet altijd alles, even gemakkelijk, kunnen worden gerealiseerd.
Vervolgens kreeg beeldend kunstenares Bernadette Kuis (Det) het woord. Zij wees onder meer op het belang van cursussen en daaruit voortvloeiende exposities en het feit dat het bedenken en uitwerken van een dergelijk project reeds voor nieuwe ingevingen en concrete ideeën heeft gezorgd. En dat dit onderling — op dit moment zij zelf met vier andere deelnemers die in De Garf een onderkomen voor hun creatieve projecten vinden — eveneens invloed ten gunste uitoefent. 

Bernadette Kuis: Tangodanseressen. Te zien in de expositie van de
kunstenaarsgroep Zonneschijn, tijdens het weekeinde van vrijdag 12 
tot en met zondag 14 november in De Garf, naast Atelier Zonneschijn, 
aan de Zonnelaan in Groningen Stad.

Samen sterker dan alleen: dat moet Salustiano Martha aanspreken, die geen gelegenheid voorbij laat gaan om erop te wijzen dat samenwerking, saamhorigheid en hulp over en weer, voor hem primaire wensen — ja, zelfs eisen — zijn om zo goed mogelijk maatschappelijk te kunnen functioneren, ook buiten het directe scala van de kunsten.

Activiteiten
Tijdens die drie dagen — welke tussen 11:00 uur en 17:00 uur vrij toegankelijk zijn voor ieder die belangstelling heeft, bestaat niet alleen de mogelijkheid de kleurrijke kunstwerken te bekijken, welke aan de muren hangen, respectievelijk op tafels zijn uitgestald — zijn tal van verschillende programmaonderdelen gepland: demonstraties, workshops en inloop-activiteiten. Die workshops verschillen per keer, maar worden tijdens elk van de drie dagen op hetzelfde tijdstip gegeven: tussen 15:00 uur en 16:00 uur.
Op vrijdag 12 november is het thema collage, zaterdag de 13de is er een vredes-spel voor kinderen; en op de laatste dag, zondagmiddag, wordt er aan knopen en vlechten gedaan: voor volwassenen en senioren (welke inmiddels ook volwassen zouden kunnen zijn).

Tineke Matthijssen: Volupia (2009) van witte albast. Te zien tijdens de driedaagse
expositie in de vm. kerk De Garf, naast Atelier Zonneschijn aan de Zonnelaan in Stad.

Creativiteit
De demonstraties die gedurende de drie middagen zijn gepland, behelzen het bewerken van speksteen — een materiaal dat we enkele decennia geleden slechts kenden van Derde Wereld-organisaties, doch dat heden ten dage een steeds grotere plaats krijgt binnen de beeldende kunsten van de westerse wereld, ongetwijfeld mede als gevolg van de relatieve zachtheid en derhalve de betere bewerkbaarheid. Het andere element dat voor demonstratie-doeleinden wordt gebruikt, is keramiek.

Muziek
Op zaterdag en zondag zorgen studenten van het Noorderpoort College voor een muzikale omlijsting van het geheel. Zij doen dat op een zogenoemd binnenterras. Dat is, gezien opgemelde weersomstandigheden, een verstandige keuze. Op zaterdag 13 november, om 12:00 uur, zijn dat Jacintha Porrenga, accordeon; en Remy Schreuder, blokfluit. Om 15:00 uur treedt Merijn Jansen, zang en gitaar, op. Een herhaling van laatstgenoemd optreden is op zondag de 14de, om zelfde tijd. 
__________
[1] Helaas gold dat ook voor andere kunstenaars en eventuele kunstenmakers, die in de belendende percelen van Trefkoel wonen en werken. Geen van de bekende gezichten uit dat voormalige wijkcentrum heb ik gesignaleerd tijdens de openingsavond. 
[2] Volgens Lenze Hofstee hoeft er in wezen "geen pand in de stad leeg te staan", aangezien er bij Carex nog zo'n duizend aanvragen liggen voor goedkope ruimte, voornamelijk voor mensen de zich met kunsten bezighouden.
[3] Zie ons artikel van maandag 26 april 2010 op deze site, en een vervolg-bijdrage van woensdag 12 mei 2010.

Chinese kunstenaar Ai Weiwei onder huisarrest

De zuilenvazen van de Chinese kunstenaar Ai Weiwei, 
die u hier ziet, waren zo opgesteld in 2008 tijdens de 
expositie GO CHINA in het Groninger Museum.

Huisarrest
In het weekeinde is bekend geworden dat de internationaal vermaarde Chinese kunstenaar Ai Weiwei — die zich eveneens als activist heeft geprofileerd [1] — onder huisarrest is geplaatst. Dat optreden van de kant van de Chinese overheid heeft de vormen van een kleine pogrom aangenomen nadat de wereldwijd bekende dissident Liu Xiaobo onlangs werd onderscheiden met de Nobelprijs voor de Vrede. Zo'n honderd dissidenten zijn inmiddels gerarresteerd of onder huisarrest geplaatst.
__________
[1] Ai Weiwei zet zich nadrukkelijk in voor de slachtoffers van de aardbeving die in 2008 de Chinese provincie Sichuan heeft getroffen.

Dynamisch debuut van KamerFilharmonie Der Aa

Dynamiek als leidraad
Wie de moeite heeft genomen het eerste concert van het nieuwe, noordelijke symfonieorkest, de KamerFilharmonie Der Aa, te bezoeken, is daar ruimschoots voor beloond met een volwaardig symfonisch concert dat zo eveneens het programma van elk vergelijkbaar volledig professioneel ensemble had kunnen sieren, ook dat van een bijna anderhalve eeuw bestaand orkest (NNO Groningen). Chefdirigent Joost Smeets had gekozen voor een prestigieuze invulling van de avond — die het predikaat 'Entartete Kunst' droeg — door oog en oor te richten op twee componisten, die weliswaar passen binnen het gestelde kader, maar die qua moeilijkheidsgraad veelal boven het niveau uitkomen van wat je van een ensemble van amateurs mag verwachten, tenzij je het substantief amateur heel letterlijk neemt: de ware liefhebber steekt nu eenmaal veel energie in datgene wat haar en/of hem na aan het hart ligt. Daaraan heeft het in ieder geval op geen enkel niveau ontbroken: van de entree-balie tot en met de coda in Hindemiths symfonie Mathis der Maler, een opus dat geen dissonanten verdraagt.

De Kamerfilharmonie der Aa met de omvang zoals tijdens concerten 
in oktober en november 2010 te Assen en Groningen.

Het orkest

Het ensemble van drieënezestig instrumentalisten— allen in kort zwart, de dirigent daarentegen in een klassiek rokkostuum —: vijfendertig strijkers — tien eerste en acht tweede violen, zes alten, zeven celli en vier contrabassen — en drievoudige bezetting van de houtblazerssectie, vier hoorns, drie trompetten, drie trombones, tuba, harp, pauken, slagwerk en piano (dat laatste instrument alleen in Mahlers Rückert Lieder), bestaat voor twee derden uit vrouwen, en volgt daarmee de trend binnen het fenomeen symfonieorkest in grote delen van de wereld. Op de eerste stoel van de alten zat Cees Dekkers, die in het dagelijks leven diezelfde stoel bezet in het Noord Nederlands Orkest [1]. De vijf overige spelers in die sectie zijn echter weer vrouwen. Met die bezetting behoort het ensemble tot de categorie van middelgroot orkest, waarmee het zich schaart in de reeks van meest voorkomende symfonieorkesten.

Belangstelling
De belangstelling voor dit debuut was, mede gelet op de ruimte, goed. De benedenzaal van de Immanuelkerk in Groningen raakte zodanig vol dat tientallen toehoorders vlak voor aanvang van het muzikale gebeuren alsnog hebben gekozen voor een zitplaats op het balkon. Ik heb me daarbij aangesloten om zo een beter zicht op het orkest te hebben dat gewoon parterre zat en niet, zoals dat gebruikelijk is, op een podium.
Hoezeer dat van invloed is geweest op de akoestische beleving, kan ik niet beoordelen — ik zat nu eenmaal boven — maar ik weet dat de akoestiek in den hoge per definitie afwijkt van die waar men met beide benen de grond kan raken — kinderen en anderen met korte benen uitgezonderd.
In Assen waren zo'n honderdvijftig geïnteresseerden op het concert afgekomen, in Groningen waren dat er zeker zo'n vijftig meer. Onder hen de burgemeester van Stad: Peter Rehwinkel, musici uit het Groninger Studenenmuziekgezelschap Bragi, en Gerard Wiarda, dirigent van onder meer 't Stadsorkest De Harmonie.

Joost Smeets, eerste chefdirigent van de Kamerfilharmonie Der Aa.
Overgenomen van Joost Smeets' website bij Reinders Magnagement.

Dirigent Joost Smeets
Bruisend van energie, echter zonder te vervallen in extremen, loodste Joost Smeets zijn musici door het veeleisende programma. Hij gebruikte daarbij een relatief korte stok die ervoor zorgde dat het niet tot sabelen kon komen. De mathematische basis van zijn slagtechniek was in goede zin doorzichtig. Daarbij was de functie van de rechterhand maatbepalend en toonaangevend, en wist de linkerhand wat die rechterhand deed, zodat deze kon bijsturen waar dat vereist, respectievelijk gewenst, was. Kortom, de inzet van deze dirigent laat aan duidelijkheid qua wensen en verlangens jegens zijn instrumentalisten niets aan het toeval over. Smeets' gedrevenheid werkt aanstekelijk; veel meer mag je als basis voor een goede communicatie tussen de staande man en de ingezetenen van het ensemble niet wensen.

Gustav Mahler: Totenfeier
Enerzijds getuigt het van durf en een gezonde dosis zelfbewustzijn om een in wezen groot bezet orkestwerk als Totenfeier — het eerste deel van de Tweede Symfonie, Auferstehung, van Gustav Mahler (1860-1911) te programmeren, vanwege de status der musici — gevorderde amateurs —: dat is op zich prima. Aan de andere kant was ruimschoots van tevoren duidelijk dat de concerten niet zouden (kunnen) worden gegeven in grote, speciaal daarvoor geschikte zalen. Dat betekent dat men wist dat de af te huren locaties aan de ene kant geschikt zouden zijn voor het te verwachten aantal bezoekers, maar daartegenover staat dat ze niet over de gepaste omvang (diepte en hoogte van de zalen in kwestie) voor een middelgroot symfonieorkest beschikken. Bovendien zou concerteren in andere accomodaties geen grote invloed hebben gehad op het aantal toehoorders, met alle gevolgen van dien. Het cultureel centrum De Schalm in Assen geniet een verpletterende reputatie, althans voorzover dat de akoestiek betreft. Het feit echter dat ook de zaal van de Immanuelkerk in Stad niet aan de eisen qua omvang kon voldoen, zorgde ervoor dat enkele van de zwaar aangezette tutti-gedeelten dichtslibden. En zulks valt, onder de gegeven omstandigheden, muziektechnisch nauwelijks op te vangen.
Dat laatste was ook het geval met het aan de aan de muziek voorafgaande welkomstwoord door de voorzitter annex tweede trombonist van het orkest, Jeroen Prikkel, al had dat meer te maken met de overspraak als gevolg van de, hier letterlijke, techniek.

Gustav Mahler. Tekening van Jarko Aikens, Groningen 1986.
Collectie Heinz Wallisch, Groningen; tevens ©.

Paul Hindemith: Mathis der Maler
In een tijd dat het vooral, maar niet alleen, voor Joodse musici — en andere kunstenaars — erg problematisch en veelal volstrekt onmogelijk werd om door te werken omdat allerlei vormen van tegenwerking en verregaande, veel zwaardere maatregelen van diverse kanten hun invloed deden gelden — alle aangestuurd door de sfeer die de nazi-overheid van Dolle Dolfje en zijn kongsi van krankzinnigen met een beestachtige mentaliteit —, probeerde de reeds veelvuldig bespotte en anderszins vervolgde componist Paul Hindemith (1895-1963) zich staande te houden en verder te werken. Mede daarom heeft hij zijn aandacht gericht op een kunstenaar die het in de eigen tijd en omgeving niet bepaald gemakkelijk heeft gehad: de grootmeester van penseel en doek Matthias Grünewald (ca. 1480-1528).
Zo ontstonden twee werken welke direct betrekking hebben op die kleurenmengermeester: de symfonie en de opera Mathis der Maler, medio jaren dertig van de vorige eeuw. De symfonie biedt elk orkest de gelegenheid om instrumentbeheersing, techniek en datgene wat niet in de noten staat om te zetten in een klankenpalet vol intensiteit en spanning, waardoor het resultaat meer wordt dan alleen de som der delen. Tegenover de veelvoudig pianissimo glissandi van de hogere strijkers klonken de gepunteerde ritmen van de andere secties. De apotheose, waarin het koper een glansrijk staaltje musiceren ten beste gaf, zette niet alleen een passende kroon op deze symfonie maar tevens op het gehele concert.  
Het ovationele applaus was dan ook ruim verdiend.

Mahler: Rückert Lieder
Een half jaar geleden stonden Mahlers Rückert Lieder op het programma van het professionele symfonieorkest van Noord Nederland. Kwalitatief bracht de alt Eline Harbers het er beter af dan de Amerikaanse mezzosopraan die indertijd bij het NNO kwam invallen. 
In geen van de vijf liederen werd Eline Harbers ook maar één keer door het orkest overstemd; dat maken we wel eens anders mee. In de hoogte en de diepte, alsmede in de breedte, beheerst Eline Harbers het gehele scala qua dramatiek met haar grote stem, die moeiteloos de gehele ruimte bereikte zonder te overheersen. Het inademen van een Lindenduft verliep al even vanzelfsprekend als het signaleren van de Macht um Mitternacht en het vlekkeloos liefhebben van Schönheit; al met al een een gedenkwaardige prestatie. Joost Smeets en zijn ensemble — hier aangevuld met een piano — begeleidden navenant. Wel heeft Eline Harbers, zoals vrijwel alle Europese zangeressen van niet-Duitstalige oorsprong — over Yanken hebben we het maar even niet —, de neiging om woorden met een ei-klank te veel te laten overhellen naar ai, of soms zelfs aoi. Een woord als Leiden had daaronder te lijden, maar dat is dan ook de enige — zij het marginale, doch niet te verwaarlozen — wanklank van deze zijde.

Plannen voor 2011
De Kamerfilharmonie Der Aa plant drie concerten per jaar, in principe in Groningen en Assen.
De twee voorjaarsconcerten 2011 staan dan ook min of meer geheel vast: het eerste onder leiding van chefdirigent Joost Smeets; het tweede zal worden geleid door een gastdirigent.
Bij leven en welzijn van schrijver dezes en diens lezers zult u op deze site — alsmede op aanverwante zustersites en moederweblog — het nodige vooraf kunnen lezen.
Het ensemble is, begrijpelijkerwijze op zoek naar Musici, Vrienden en Sponsoren. Meer daarover viel te lezen in de papieren die de bezoekers kregen uitgereikt, respectievelijk op hun stoel vonden. Details kunt u vinden op de website van het orkest.
__________
[1] Als gevolg van een ongeval was de eigen aanvoerder van de altviolen niet in staat zijn positie waar te nemen. Cees Dekkers bleek bereid voor hem in te vallen. Hulde daarvoor.